jueves, 13 de febrero de 2025

Ricardo Carvalho Calero





Ricardo Carvalho Calero foi unha das figuras máis relevantes da cultura galega do século XX, destacando como escritor, ensaísta, filólogo e profesor universitario. Nacido en Ferrol en 1910, a súa vida estivo marcada polo compromiso co galeguismo, a defensa da lingua e unha produción literaria extensa e diversa. Foi o primeiro catedrático de Lingua e Literatura Galega na Universidade de Santiago de Compostela, deixando unha pegada fundamental na normalización e estudo da lingua. Ademais da súa labor académica, destacou como poeta, novelista e dramaturgo, cultivando todos os xéneros literarios coa intención de fortalecer o sistema cultural galego. O seu pensamento lingüístico, vinculado ao reintegracionismo, xerou debates que perduran ata hoxe. A súa xuventude estivo marcada pola súa formación intelectual e pola implicación no galeguismo. Estudou Dereito e Filosofía e Letras na Universidade de Santiago de Compostela, onde entrou en contacto con figuras como Ramón Otero Pedrayo e Vicente Risco, referentes do Seminario de Estudos Galegos. Durante a Segunda República, militou no Partido Galeguista, colaborando no anteproxecto do Estatuto de Autonomía de 1936. A súa actividade política viuse truncada coa Guerra Civil, durante a cal foi represaliado polo franquismo e condenado a prisión. Logo da súa liberación, sufriu un longo período de exclusión do sistema educativo oficial, traballando no ensino privado ata que, xa na década de 1960, puido reincorporarse á universidade. No ámbito literario, Carvalho Calero desenvolveu unha obra marcada pola súa visión humanista e polo seu compromiso coa lingua galega. Como poeta, publicou obras como "Vieiros" (1931), "Anxo da terra" (1950) ou "Cantigas de amigo e outros poemas" (1986), nas que combinou tradición e modernidade, experimentando coa métrica medieval e os símbolos do existencialismo. Como novelista, foi autor de "A xente da barreira" (1951), considerada a primeira novela galega publicada despois da Guerra Civil, así como de títulos como "Scórpio" (1987), unha das grandes novelas galegas do século XX, na que reflexiona sobre o exilio interior e a memoria histórica. No teatro, escribiu obras como "Farsa das zocas" (1948) ou "Auto do prisioneiro" (1952), que mesturan ironía e crítica social, renovando a dramaturxia galega. O seu labor como ensaísta e estudoso da literatura foi igualmente fundamental. A súa "Historia da literatura galega contemporánea" (1963) foi a primeira gran síntese da literatura galega do século XX, converténdose nunha referencia imprescindible para xeracións de estudantes e investigadores. Como filólogo, defendeu un enfoque reintegracionista da lingua galega, argumentando a súa proximidade co portugués e a necesidade de recuperar unha norma gráfica máis achegada ao sistema ortográfico luso. Esta postura, recollida en obras como "Problemas da língua galega" (1981) e na súa "Gramática do galego común" (1979), xerou controversia e marcou a súa relación coa Real Academia Galega, institución da que foi membro pero da que se distanciou progresivamente debido ás súas diferenzas co modelo oficial de normativización. A súa figura foi recoñecida tardíamente. En 1980, foi elixido académico numerario da Real Academia Galega, e en 1990, un ano antes da súa morte, foille concedida a Medalla Castelao. Porén, o seu recoñecemento institucional foi obxecto de debate durante anos, debido á súa defensa do reintegracionismo. Non foi ata 2020 cando a súa figura foi homenaxeada co Día das Letras Galegas, un recoñecemento que chegou despois dunha longa reivindicación do seu legado por parte de amplos sectores da cultura galega. Ricardo Carvalho Calero deixou unha pegada imborrable na historia da literatura galega, non só polo seu labor como escritor, senón tamén pola súa contribución ao estudo e dignificación da lingua. A súa obra, marcada pola coherencia ideolóxica e a busca dunha identidade cultural sólida, segue a ser obxecto de estudo e debate. O seu pensamento, a súa produción literaria e a súa loita pola lingua convérteno nunha referencia ineludible para entender a evolución do galeguismo no século XX e os desafíos que o idioma segue enfrontando na actualidade.