Era fillo dunha viúva. A súa casa daba ó Regueiro dos Hortos, camiño de terra pisada no Vico Novo polo que baixaba da cidade un regato cantareiro, de auga cristalina no verán e de auga oculta e néboa sonora no inverno. Máis que casa, a deles era unha casoupa cun galiñeiro detrás e unha horta da que sacar fabas, nabizas e cebolas. Desde alí víase o exterior da muralla, a Porta Miñá e as torres da catedral, sobre as que os azores voaban en círculo e as foelpas danzaban ingrávidas. Os invernos daquela eran longos e fríos. A súa familia era moi relixiosa. Tódolos días subían ata a basílica e oraban ante os altares dos doce apóstolos. Alí aprendeu a dor do pecado e o orgullo de ser cristián e o valor da renuncia e do sufrimento. Tamén aprendeu a diferenza entre miserables e poderosos, e a vaidade e a vacuidade dos sacerdotes. Para chegar á catedral tiñan dous camiños, que o neno percorría a pé indistintamente. Un entraba na cidade pola Porta Miñá e cruzaba o barrio dos tintureiros; o outro chegaba ata a Igrexa da Virxe do Camiño, seguía polo foso da muralla e metíase en Lugo pola porta do Postigo. En ambos había que pasar a carón da igrexa parroquial, á que acudían os domingos, e do pequeno cemiterio anexo. Cruces e lápidas divisábanse desde o sendeiro. Para vencer o medo facíase acompañar polo seu can, ó que chamaban Céler. Contaba quince anos cando, regresando á casa unha noite despois de rezar as completas, tivo un encontro transcendental. O aire xeado queimáballe o nariz, e o alento ía formando nubes diante del. A lúa sacaba brillo das toradas de neve e dos tellados pendían os carambos. De súpeto, o can parou. Sobre unha das lápidas descansaba un lobo enorme, amarelo, que os ollaba con ollos vermellos como faíscas. Sentiu un arrepío que lle percorría o espiñazo e notou que tamén o Céler tiña os pelos de punta. Afortunadamente o lobo, indiferente, liscou saltando o valo e perdeuse nas leiras. Esa noite non puido durmir. Continuamente acordaba sobresaltado polos ouveos e polos laios das vítimas. Levouse antes da prima e armado coa fouce e coa forquita surtiu ver. As pegadas dos lobos enchían o rueiro e o sangue manchaba a neve enzoufada arredor das cortes e dos galiñeiros. Procurou a Céler sen atopalo. Un veciño díxolle que viran o seu corpo degolado e case devorado por enteiro e que non era de estrañar, pois os cans son o prato preferido dos seus curmáns salvaxes. Chorou longamente e as bágoas esvarábanlle ata o queixo e quedaban alí colgando coma barbas conxeladas. Daquela estendeuse por Lugo o rumor de que Froilán, un veciño seu do mesmo barrio que andaba de anacoreta, trouxera das súias viaxes un lobo domesticado que lle obedecía coma un can. Achegouse a ver a novidade e comprobou como o animal seguía ó seu amo polas rúas, como agardaba deitado cando entraba nas igrexas, como pasaba a carón das pitas e das ovellas sen lles facer mal, como se recollía piadoso nas horas de oración e como pacífico durmía baixo as árbores do xardín conventual. Se non fose polos ollos, que os distinguían do mel escuro, case pensaría que se trataba do mesmo que conducía os lobos a noite que ceeron ó Céler, pois os dous eran amarelos nun país de lobos morenos, e de talla improbable e desmesurada. Froilán deostaba ós principais nas prazas públicas e ás portas dos templos enxalzaba ós modestos. Abruptamente revelóuselle o seu camiño, renegou do século, despediuse da súa mai e dos seus irmáns e seguiu ó eremita. Xuntos atravesaron os vales e as montañas ata chegar ó reino de Asturias e aínda máis alá. Froilán calzaba abarcas de coiro e ía á xineta nun burriño novo que substituía o que comera a fera, e o seu discípulo acompañábao andando e descalzo. Cando lle inchaban os pés parábanse a descansar. O lobo lambíalles as feridas e humillaba a cabeza oíndo as oracións do amo. Corría o outono e as follas amarelas precedíanos na viaxe. Os peregrinos volvían a cabeza ó velos pasar. Por fin chegaron ó monte Cucurrino e o ermitán amosoulle a ermida que pretendía rematar e a cova na que vivía. Dela exhalaba un perfume que lembraba o do fiúncho e o da madreselva. As flores enchían as paredes e polas noites, para que puidesen asearse e ler a Biblia, o teito acendíase cunha luz sobrenatural. Cando Froilán durmía a luz adelgazábase e velaba o seu sono. Catro meses permaneceu o mozo co seu mestre. Apenas comían; landras, castañas, noces, mazás, raíces, saltóns, algunha troita, de cando en vez un coello, codorniz ou pan duro e queixo de cabra que lles traían as xentes. Pero no máis cru da invernia a cova seguía coa mesma temperatura, como se quixese preservar a vida do santo, e as flores seguían ateigando as paredes e o perfume era cada vez máis intenso. Chegaron as grandes nevadas e desapareceu a comida. Unha tarde Froilán despediu ó lobo, devolvéndolle a liberdade, e faloulle do vicio e da necesidade. O lobo é malo por necesidade e por costume, e por iso devora homes. Mais o lobo non devora outros lobos. Os poderosos do mundo, en cambio, son malos por vicio e por afán de poder e riquezas, e non dubidan en roubar ó orfo e á viúva. Sen embargo, tamén por eles, mesmo por eles, morreu o Fillo de Deus. Máis fácil foi predicarle a ese lobo, fresco aínda o sangue do seu burro no fuciño afiado, ca ós bispos e ós nobres e ós comerciantes adiñeirados. Máis sinxelo cambiar os seus costumes cós dos soldados e os monxes e os labregos. Esa madrugada o rapaz pediulle unha graza a Deus e marchou sen despedirse, cara a montañas aínda máis altas, solitarias e inaccesibles. Quería ser máis humilde ca Froilán e avanzar na imitación de Cristo. Non lle importaba a idea da morte. Tamén El morrera por tódolos homes. Xa que os lobos lle producían pavor, pensaba evanxelizar ós lobos. Levarlles a palabra de salvación a aquelas bestas feroces e sanguinarias. Para facelo todo máis completo, durmiría ó relento. Así o seu milagre sería maior có do seu mestre e demostraría ós poderosos a forza do amor e da fraternidade. O seu desexo foille concedido. Acampou entre lobos, que ó principio só lle demostraron indiferencia. Tivo a gloria de velos vir en fila nas noites de lúa chea, un tras outro ata o horizonte, pisando todos no mesmo sitio para non delatar o seu número, e a de velos cazar en grupo, e a de ver como coidaban as crías e como lles levaban a mellor comida e ata como chegaban a devolvela dos seus estómagos para alimentar ós fillos. Así comprobou que o amor e a fraternidade son meirandes entre os animais ca entre os humanos e empezou a pensar que talvez Cristo foi home porque os homes son as peores criaturas sobre a Terra. Predicáballe falándolles da maldade dos señores e da bondade de Xesús e dos apóstolos; instábaos a deixar a rapina e o latrocinio, a non asaltar máis galiñas e ovellas, a desexar o saibo do sangue quente e a apreciar as verduras e as herbas; contáballes do paraíso terreal, cando eles falaban aínda, e do Paraíso auténtico ó que todos estaban destinados; lía lles pasaxes da Biblia, repetíalles as benaventuranzas, parándose moito na dos mansos que herdarán a terra. Un día achegouse un lobo, as orellas gachas e o rabo entre as pernas, e sentou a escoitalo. Ó día seguinte eran dous, logo tres, logo moitos ou tódolos lobos dos arredores os que se reunían cada tarde para oír os seus sermóns. Celebrou o seu triunfo e dirixiuse a Lugo para alí predicar como fixera Froilán. Pronto se sabería en todas partes e os poderosos tremerían só de pensar no poder de convicción das súas palabras. As arengas tronaban xa no seu maxín. Camiñaba descalzo e sen xibón. Levaba soamente a camisola e uns calzóns. Fixérase insensible ó frío e á fame. Semellaba, de tan fraco, un saco de ósos. Algunhas foelpas temperás viñan revoando caer sobre o seu rostro. Os seus ollos, azulísimos, imitaban a cor do ceo de inverno. Caeu a noite. As estrelas parecían ramos de flores e a lúa, redonda e branca coma unha hostia, lembráballa á comuñón universal. Pasou a carón dun cemiterio. As sombras das cruces caían sobre as lápidas. Nunha delas, bruscamente, adiviñou a figura dun lobo. Os cairos brancos destacaban entre a pelaxe amarela. Ó principio pensou que se trataba do animal de Froilán. Pero os ollos vermellos, brillando coma musicas, o talante, a envergadura, sacárono do seu erro; polo contrario, era o mesmo lobo que vira dous anos antes, na igrexa da Virxe do Camiño. Quixo falarlle e viuse incapaz. Soubo que a fera non lle obedecería. Sentiu pavor e deixou caer o fardelo coa Biblia e as escasas pertenzas. O animal ergueu o rabo, recachou a fuciño, estirou as orellas e gruñíu rouco, ameazante. O home cae de xeonllos e pensou rapidamente na súa vida de fervor. Tamén no seu can, Céler. Non comprendía por que Deus o castigaba así. El cría que Deus o amaba máis ca ningún, que renunciara a todo, que evitara coidadosamente todo pecado. Aquela fera tiña algo de demoníaco. Un lume cada vez máis grande ardíalle nos ollos. Mentres choraba entendeu que o lobo era ou representaba a súa soberbia, a que non soubera refrear, e sentiuse un fracasado, pois era evidente que Froilán puidera controlar a súa. Mentres os afiados dentes esgazaban a súa carne pediu perdón a Deus e encomendoulle a súa alma. Un meses despois pasou por alí Froilán, de viaxe a Lugo. Xa era primavera e os regatos cantaban alegres baixando dos montes. No alto dun outeiro, ó pé dun cemiterio, arrecendía unha mazaíra. Sentiu que algo moi triste e excepcional pasara naquel lugar e axeonllouse a rezar baixo a árbore. Bendiciu a mazaíra, encheu as faldriqueiras e as alforxas do burro de mazás camoesas e foi todo o camiño mastigando envolto naquel aroma que lle lembraba a súa infancia. Pareceulle que na árbore quedaban tantas froitas coma cando chegara. Cando volveu pasar, avanzando o outono, a árbore estaba chea. As pomas caían ó chan para dar de comer ós ourizos cachos e centos de paxaros de tódalas cores alimentábanse nas súas polas. Froilán deixounas estar e encheu os petos e as alforxas. Pareceulle que cada vez que collía unha mazá brotaba outra. Bendiciu as aves e o pomar e marchou. Aínda outra vez volveu Froilán, en pleno inverno, e a mazaíra, repleta, regalaba vida polos arredores. Pasaron os días e o santo foi monxe, fundou conventos, foi bispo por que o reclamou o pobo de León e morreu. Pasaron días, e anos, e séculos, e unha tarde dun verán inclemente un peregrino, cos descalzos pés chagados, detívose a descansar no alto de dunha lomba, onde en tempos houbera un cemiterio. Xa non había cruces nin lápidas nin cruces, só ruínas, pero había unha mazaíra ateigada de froitas perfumadas e saborosísimas. O peregrino saciou a súa fame e descansou á sombra da mazaíra. O seu nome era Xoán, pero todos lle chamaban Francesco. Como Froilán, foi santo, non quixo ser sacerdote, desprezou as xerarquías, falou coas aves e cos lobos, fundou mosteiros de humildes e mulleres, foi monxe e andador, amou a Deus e ás súas criaturas e viviu en paz coa natureza; como Froilán, morreu unha noite entre o tres e o catro de outubro, cando as follas caídas, humildes como monxes xiróvagos, peregrinan dun lado a outro ata caer ó chan e acabar sendo humus. A Igrexa puxo as festas dos dous santos en días consecutivos, e consecutivo é tamén o seu sitio á dereita de Deus, que se cadra os confunde un pouco, tanto se lle parecen. A eles non lles importa; pasean xuntos, collidos do brazo, e falan de estrelas e de flores. Un é un vello duns setenta anos, o outro un home na sazón da idade. Ás veces vai con eles un mociño que lles ofrece alegremente mazás coloradas. Os santos acéptanas e sorrín. E se un se fixa ben pode ver, polo rabo do ollo, como os seguen, a catro patas, unhas beatíficas sombras brancas. O demo á orella. HOMO HOMINI LUPUS.
Na noite escura e fría tocaron a matíns. A monxa sobresaltouse no soño e tratou de abrir os ollos. Pero a cifra petaba con forza contra o fachinelo e un relampo perdido iluminou as paredes núas. Botou unha man fóra das sabas e notou que o aire xeado lle pesaba na pel. Acochouse tratando de cobrar ánimos para erguerse. Oíu os pasos das outras monxas que se apresuraban polos corredores. Algunha petoulle na porta. Un lume frío apareceu no muro e un vapor azafranado encheu a cela. O Demo en persoa saíu da parede, atravesou sen ruído a habitación e agachouse sobre a orella da dormente. Suxeriulle sen présas a inutilidade da súa vida e fíxolle ver un páramo de aburrimento e desolación. A monotonía dos oficios, a aridez do convento, o silencio sepulcral que debía gardar obrigatoriamente. Tódolos días da súa vida, díxolle, poderían resumirse nun só. E tódalas horas de cada día, nunha soa hora, e cada hora nun minuto. E en tódolos minutos había o mesmo: rezos, rezos, rezos. Abalaba o rabo de perna a perna mentres lle contaba o feliz que podería ter sido se non renunciase á vida a cambio de nada. Comprendeu como malgastara a súa mocidade. De súpeto foi nena outra vez. Correu polo río e saltou da súa casa coas súas irmás, xogou ás agachadas e esgatuiou polas árbores buscando niños de paxaro, mentiulle ó cura na confesión e riu contándollo ás amigas, monecou, deixou que o veciño lle aplastase os peitos e deitouse na palla co fillo do zapateiro. Sentiu os bicos apaixonados do seu amante, as mamillas ergueóronselle baixo a roupa, abriron os músculos robustos e bicoulle o pescozo moreno. O falo do rapaz atravesouna e un orgasmo paroxístico abriulle as carnes. Mollou as sabas, alí, na cela do convento de Vilar de Donas, e notou nos beizos o sabor, case esquecido, da palla. Oíu as campás da igrexa o día da súa voda e viu, como desde unha nube, a alegría e o orgullo dos seus pais e a envexa das súas irmás. A pequena brillábanlle unhas bágoas nos ollos. Ela ía por un camiño coas súas amigas, parlando de cousas insubstanciais, e os ollos dos amigos preciosos, os seus fillos, enchían o aire coma os garulos dos paxaros. O máis noviño, loiro, con cara de anxo, subíase no colo e dáballle bicos con moito agarimo. Pero non era o neno quen a bicaba, era o seu home, montado sobre ela na cama, o que lle lambía os beizos e os ombros e os peitos e notaba como alí, entre os labios dos que non se atrevía nin a ollar, medraba un gran, medraba a lúa daba voltas cando ela no bailo. Levaba un vestido de raso branco e bailaba ó son da gaita e do tamboril e o seu home, feliz, ría ó xirar, e o seu cuñado Antón era o que tocaba a gaita. Rían todos e ela tamén, e bebían viño e comían as febras do porco e filloas. A carón da lareira zurciu carpíns e o marido cravuñába as gadañas ou limpaba a escopeta e os nenos revolvían ós seus pés e a neniña, que tiña sete anos, xogaba coas bonecas e imitaba á súa nai. No armario estaba gardado o traxe da voda para cando fose grande e mentres tanto ela conversaba coas súas amigas e paseaban polas alamedas, co vestido de cores vistosas e as súas sortellas e os seus aneis de prata. Na igrexa seguíalle mentindo ó confesor, cando o marido ía á caza e os nenos non podían vela fála con señardade de Antón e el derrubábaa sobre a palla, abríalle as saias e metíalle a cabeza entre as pernas e entón ela non podía conterse e berraba, tapáballe a boca para que non a oísen e penetrábaa. Sentía o sabor veo da palla, os dedos ásperos ían pegadas na man de Antón, e oíase a risa da súa cama. Mentres o Demo lle falaba ó oído o rabo alongábase e reptaba polo cobertor, chegaba á man descuberta e enroscábase no pulso, oía chorando dela. As palabras, suaves, lentas, convencíana do estúpido que era erguerse no medio da noite cando non quería rezar o xa rezado, ben co, ben sen, que estaba no leito vivindo a súa vida, co ben pois de que a lembraba co seu home á caída da tarde, despois da volta de caza, repetindo con el o que xa fixeran e comparando na escuridade os corpos, saboreando as semellanzas e as diferenzas. Sentíase mal porboala. Non máis matíns, non máis laudes, non máis completas. Pero a parede abriuse de arriba abaixo e unha muller de ollos luminosos entrou na estancia. Vestía unha camisa branca e un manto de gasa azul. Alzou un brazo. O Demo encolleu o corpo negro e encolleu ata desaparecer confundido no rabo, que caeu ó chan e se arrastrou como a serpe do fémur bífido. A Virxe esmagoulle a cabeza co pé e abenzoou á monxa. Toda a falsa vida que lle mentira o diaño desapareceu. Foi ó novo nena, pero esta vez era a nena que fóra, coa súa auga e os seus cabelos cheos de lendias. Tiña que ir á fonte e buscar caldeiros de auga que pesaban máis ca ela, auxiliar na lareira e coidar dos seus irmáns pequenos. Tiña dez anos cando entrou a traballar de criada nunha casa da cidade, na que comía as sobras. Desvirgouna o señor, un vello enxoi e guerfo, sobre a mesa da cociña. Sentiu nas partes a dor dunha coitelada. Despois deitouse tamén cun criado da casa, brután e deslinguado. Os catro deixou preñada e non soubo de cal dos dous. Tivo un fillo raquítico, que morreu antes dos tres meses. No camposanto non puideron poñer nin unha campa co seu nome. Fora un terrible sacrificio traelo ó mundo. Creu que tiña que botalo. E esa dor repetíase e repetíase. O sacerdote atormentábaa cada vez que ía confesar e impúxolle severas penitencias. Ela non comprendía cales eran os seus pecados. O seu home bebía e embebedábase. Pasou fame, faltoulle o alimento para os seus fillos. Raspinou da despensa do señor. Díxollo ó cura e este ameazouna co inferno dos réprobos. Viu como morrían de fame dous dos seus fillos, e esta vez a dor foi coma unha queimadura, unha queimadura por dentro, que lle fixo comprender o que poderían ser ese inferno prometido. Privouse de comer para darlles o que lle quedaban. Traballou vinte horas ó día, empuxou o arado, lavou roupa, carretou pedras dun lado a outro, aturou o peso morto do seu marido sobre ela, aturou violacións continuas cando el viña borracho, aturou tamén as malleiras. Non soubo que existía o orgasmo, nin os vestidos de cores, nin as xoias, nin o raso branco. Camiñou en cambio con febre e con carrasperia, camiñou coas pernas cheas de varices, camiñou baixo o sol e baixo a chuvia. De súpeto era unha velliña. Unha vella de trinta anos. O home morreu. Derramou por el unhas bágoas que mollaron a saba da cama no convento de Vilar de Donas. Botárona da casa, mendigou. Os rillotes fían dela e arrebollábanlle pedras. Algunhas, que de nena foran amigas súas, torcíanlle a cara. As compañeiras de traballo, en cambio, axudábana no pouco que podían. O crego, gordo e repoludo, paseaba co patrón. Con eles ía un gaiteiro mozo e alegre, para o que ollaban tódalas mulleres. Parecíalle que o coñecía de algo. Mais el pasou ó seu lado sen volverse. Tocaron a matíns. Espertou. Estaba soa na cela. Fóra petaba a cifra con moita violencia. Pero alí, no convento de Vilar, tiña aínda dentro, coma un cateiro, a dor imborrábel dos fillos mortos. Apartou as sabas, puxo rapidamente o hábito e correu a darlle grazas a Deus, ó seu Único Fillo e á Santísima Virxe. Nos cornechos da cela quedaba unha especie de gas azafranado e un frío inmenso perseguíaa polos corredores solitarios. O demo á orella.