As cantareiras como núcleo transmisor: voces que sustentan a memoria e a identidade galega. O relato das propias cantareiras é o eixo fundamental que vertebra o significado profundo da música tradicional en Galicia, pois son elas quen falan dende a experiencia vivida, dende a memoria íntima e compartida. Rosa e Adolfina, criadas na aldea de Vila da Igrexa, transmiten coas súas palabras e melodías unha forma de coñecemento herdado, non aprendido en libros nin escolas, senón na cociña, no fiado, nas leiras, nos seráns. A música, nas súas voces, non é arte escénica nin produto de consumo, senón expresión vital, linguaxe cotiá e ponte coa memoria ancestral. As súas historias evidencian como a muller foi sempre columna vertebral da cultura popular galega, malia a súa invisibilidade sistemática nos espazos oficiais da historia e da arte As cantareiras falan dun tempo onde o cantar non era un acto artístico senón funcional e comunitario, necesario para acompañar o traballo, expresar emocións, celebrar e resistir. Nos seráns, nas ruadas ou nas festas, estas mulleres non só cantaban: organizaban, coordinaban, transmitían e ensinaban. A transmisión oral, que elas describen como natural e espontánea, garante a continuidade dun patrimonio que se adapta sen perder esencia. Cantar era tamén un xeito de educar, de lembrar os nomes e as cousas, de marcar os ritmos do ano e da vida. Ao relatar como aprenderon das súas nais e avoas, e como elas mesmas ensinaron ás fillas, están construíndo un relato colectivo onde a muller rural ocupa o centro como axente activa da tradición. A súa percepción sobre os cambios sociais é lúcida e dolorosa: observan como o rural se despoboou, como a xente nova perdeu interese ou vergoña polo galego e pola tradición, e como as músicas foron absorbidas ou simplificadas polo folclorismo institucionalizado. Pero malia todo, manteñen viva a súa práctica e lembranza, conscientes de seren as últimas portadoras dun saber que xa non se aprende na vida diaria. Nas súas voces percíbese unha mestura de orgullo e alerta, de satisfacción e perda, de resistencia e despedida. Falan tamén do valor da gravación e da escrita, non para substituír o cantar, senón para asegurar que, cando non haxa xa quen cante, quede cando menos memoria de quen o fixo Son as propias cantareiras quen máis profundamente comprenden o valor do que sosteñen: non se consideran artistas, senón continuadoras dun fío que, sen elas, estaría a piques de romper. Reivindican, sen necesidade de discursos académicos, que o saber do pobo reside nos corpos e nas voces das mulleres, e que a tradición musical galega sobrevive grazas á súa constancia discreta. Mentres falan, cantan; mentres cantan, lembran; mentres lembran, transmiten. Son a voz da memoria e o eco do porvir.
