Venres

 

Maison Sphérique (1784)

Antoine Vaudoyer’s Maison Sphérique (1784) is a visionary architectural project that embodies Enlightenment ideals of rationality and geometric purity. Designed as a monumental hemisphere resting on a classical peristyle, the interior is organized around a central helical staircase, flanked by symmetrical chambers for various uses. The circular plan and star-studded dome suggest a cosmic order: a habitable microcosm where architecture becomes both symbol and instrument of knowledge. Echoing Boullée and Ledoux, Vaudoyer’s design anticipates modern visionary architecture as a way of thinking the world through spatial abstraction and symbolic form.

Álvaro Cunqueiro

O señor Merlín, asegún se sabe polas historias, era fillo de solteira e de nación allea, e veu herdado pra Miranda por unha tía segunda por parte de nai; pro facía disto tanto tempo que ninguén se lembraba do feito. Soio unha vella camareira de Quintás facía algo de memoria, de que sendo nena levańrona ao enterro dunha señora a Miranda, e tralo crego de Reigosa, que cantaba mui ben, ía don Merlín vestido de negro, agás unha gran bufanda colorada, e xa daquela tiña mi amo a barba branca. Tamén facía memoria a vella de que ía no enterro o conde de Belvís cunha gorra de plumas, i o seu enano de portacolas, e que viñeran mulleres de Lugo facer o pranto, i as máis mozas delas ían descalzas de pé e perna. Por don Merlín non pasaban anos, e disto queixábase coma dunha horamá, pro poucas veces, que o ser dil era aparentar mui franco i aberto, contento do mundo e parrafeador, e sorría mui doado: axudábanlle a ser franco os ollos craros, i aquela súa fronte levantada e señora, i hastra o aquel que tiña de aloumiñala coa man dereita cando che falaba. Era de poucas carnes, pro mui estribado no seu e garrido, e mui andador. Pro agora non ía a contar do señor Merlín, senón a facelo prospeito da súa casa, cando eu vivía en Miranda, posto de mozo de pasamán por once pesos ao ano e mantido, as zocas que gastase i os remontados de chaqueta e calzón, amén de catro pares de medias por aniñovo, dous brancos e dous negros. A primeira na casa, despoixas de don Merlín, era mi ama dona Ginebra. Era unha señora mui sentada, verán e inverno coa súa peleiriña negra mui bordada con abalorios. Tampouco era do país, e prendía algo na fala. Tiña un pelo loiro mui fermoso e longo, que recollía nun grande moño, e nunca vin pel tan branca como a súa. Outa, e máis ben gorda, tiña un gran andar, i era mui graciosa de seu no mando, algo súpeta eso si e por veces seca, pro mui mantedora da xente e do gado. Cásque se non saía da casa, e pola serán sentábase no salón, a carón do balcón grande, a bordar nun gran pano que ía envolvendo a poucos arredor dunha cana de prata. En inverno gastaba mitóns de lá, e polo verán de fío branco, mui calados e con froliñas bordadas. De cando en vez paraba de bordar pra rascarse o lombo cunha manciña de buxo que tiña, montada nunha varíña de avellán. Algo de tristura coido eu que levaba aquela señora Ginebra nos ollos mouros, e si sorría, non era en cada e cando, era como si pedise a esmola de que ti sorrises tamén. Dicían que era viuda dun grande rei que morréu na guerra, e que tivo a noticia por un mozo que estaba en Miranda probando un peite de ouro. De señorio era, e don Merlín señoreábaa ao falarlle, e na cociña non poñía man, coma non fora pra facer a colineta os días de festa. A min tomoume lei, i os domingos pranchábame un pano branco pra que me soase na misa. Cando viña a Miranda xente de copete, subían os hóspedes ao salón e bicábanlle a man, e dona Ginebra ensináballes o bordado, desenrolando o pano da cana de prata, i eu lémbrome do señor Deán de Santiago, cando veu a Miranda a mercar o quebranoes, con antiparras postas lendo no bordado, dicéndolle a mi ama que atopaba ao señor Tristán mui parecido e que dona Oriana cáseque falaba. Eu estaba na porta do salón esperando permiso pra ofrecerlle a Súa Señoría un vasiño de viño Getafe con biscoitos rizados. A man dos traballos quén a levaba era Marcelina, unha camareira de obra de corenta anos, regorda e pequeñeira, mui colorada, gran faladora e tiñana por cociñeira de mérito. Tiña man de todo, dos traballos da casa, da facenda grande e da miuda, das criadas e da labranza, da feira e dos pagos. Engalanábase moito coas novidades, e cando viña un señorito de visita, anque fora un algaribo, ficaba dil namorada por un mes. Pasaba por parenta do amo e sobríña do escribano da Azúmara, i o que máis lle gostaba, despois de que lle chamaran doña Marcelina, era que a créaran no segredo dos que íban e viñan onda o señor Merlín. —Ise cabaleiro que veu á noitíña era un correo de El Rei de Francia, que ten medo que lle malpaira unha filla. Coñecíno pola espora moura i unha chave de prata que traía ao cinto. Todo sabía Marcelina, tódalas señas dos que ían e viñan, i os sete pareceres que hai en cada historia. Pra min foi boa madriña no que latricaba burlándome de que eu andaba depenicando das mozas. Pra o cabalo Turpín e pra os cáns Ney e Norés, e máis pra ir a Meira e mandados, inxerir as cerdeiras e termar dos obreiros que viñan ás labouras, estaba Xosé do Cairo, que era un mozo mui outo i escanabeirado, do pelo mui brizo, os ollos pequenos e chiscos, mui bulrento; en home de tanta guinda pasmaban as mans pequenas i amadamadas que tiña, i era mañoso pra calquer argallada, e tamén tolo pola caza... Polo bulrento, non amistaba moito coa xente. Pro era destemido, e igoal saía con noite pecha pra Lugo, atallando pola fraga de Eirís, onde tódolos días o lobo saudía á xente. O can Ney durmía de cara ás súa cama, i a min comezoume a mirar ben cando o Norés, un can lontréiiro, mouro como a noite, pro coa gracia de ter as bragas brancas, reviraba por os alléos e mui solto pras do da casa, dou en vir ao meu camarote a facer noite. Eu adormecíame mui ben co aquel seu roncor seguido. Xosé do Cairo, fóra de argallada das súas toleas, era un home leal. Comía á mesa con nós, os probeiros nas ceas, quitándolle de mala gana a pucheira aos criados. Despois viña Manuela de Castro, de pelo roxo i a sida boa pequena, quieta nos beizos coma o leite cando arrefría, que morréu asubiando na ocidía e no trato da casa, e Celia, que fora moza do egre de Ouras, e estudía a fábrica i a forxa. E despois viña eu, que estaba ao mundo do señor Merlín. A casa estaba no couto de Miranda, i era grande e ben fallada, con un balcón sobre o camiño de Meira e solana á cara do sol, e preto á eira o forno de mi amo, que tiña ateigado dúas cámaras e por detrás unha correu pra bestas dos visitantes, que ista era do meu cuidado, tanto pra estar coma pra arrendar as iogas i os cabalos. Na cámara grande do forno, á senta de veludo verde, léndo no atril o libro das historias, recibía don Merlín aos leopoldes. Na gaiola de vidro asubiaba o escornabois, i da redoma do bálsamo de Fierabrás pingaba pola billa de buxo dourado de Monte novo, no vasiño de prata, o roxo e perfumado licor. Eu, cabo do atril, coa palmatoria na man, e entón don Merlín botaba a auga, ao áer, e polas follas dos libros sagrados, vago a vago, adiviñando os milagres do mundo. O gato Cebes, un gato alíñeo e cego, viña deitarse nos meus pés. Merlín e familia. Álvaro Cunqueiro. 

Rafael Dieste

Alá na mesma proa, ergueita e garbosa, a onde o lío de cordas e de panos era máis revesgado, Bastián (nunca esquecerán o seu nome na vila mariñeira que xa non o agarda) ía sacando virutas, coa súa faca arrichada como peite xe na malla, a un anaco de pino, branco e dócil. E un día e outro máis cando as velas penduraban floxas, preguiceiras, tal uns estandartes que non tivesen grea que enfervoar, ía saíndo do seo da madeira informe un barquiño feituco, moi ben arrefeitado, con tilla, paneis e todo, talmente da fasquía da goleta en que Bastián navegaba. Os ollos dos picariños que alá na beiramar andaban en riola atrás da nai, encheríanse de asombro e de degoro cando visen o xoguete xa rematado, con relingas e rizos nas velas, motóns para subilas e baixalas, escadas e salvavidas polas bandas e, na popa, moi ben posto, con moita fachenda, o nome: “Nosa Señora do Carme”. O mesmo nome da goleta. Na proa (non hai que esquecelo) lista e folio. Teríano entre as mans con lecer de abondo para ben admírallo e aprender como son os navíos dos grandes portos e dos mares longanos, que eles verían retratados nos ollos do pai, nas comedidas falas de quen sabe o que é mundo e o que son traballos. Despois, o mesmo Bastián, ergueito sobre un tallo que había de llo trae-la súa dona, tiña de penduralo da trabe do teito, mesmo diante da balconada que, por baixo das tellas, mira cara á badía e os rexo montes da outra banda, por veces envolvetos en veos de invernía, ou de súpeto esparexidos e afincados co bo tempo. Foi un día polo serán —xa estaba o xoguete rematado— cando da longanía, que se fora atafegando de cinza sanguiñenta, encomenzaron a chegar unhas ondas pequerechas e a marmular espáxicas noticias, todas cheas de susto. Despois viñeron longos, vertixinosos rulos, pregoeiros destemidos dos escuros monstros que andaban xa a bruar polo horizonte. Correron os mariñeiros dunha banda para outra e axiña quedaron quedos e atentos, cada un no seu posto. Os mastros da goleta, antes tan pequenchiños baixo o inmenso fanal do ceo azul, medraron fantasticamente. Sacou o peito fabuloso co máis arruallo o mascarón da proa. Tódalas táboas enchéronse de orgullo ó se lembraren de que eran mariñeiras. E unha flauta invisible desenrolou o galardete dunha rara e teimosa toca. As velas, que no primeiro intre barullaran, ficaron despois tensas e caladas, nun bélico e duro silencio. E a goleta, ousada e xigante, voou a esfuraca-las tebras. O máis pequeno foi o que topou entre argazo e melfas mortas unha cousa que non remataba de desenliar. Quedárase moi atrás, e viña correndo, a se debater coa risa e a area, que lle alongaban o camiño. Se non lle saísen ó paso os outros dous irmáns non daría chegado. Os tres encomenzaron de súpeto a garular e a se disputaren aquilo con tanta bulla que as gavotas esbardaron en xiros de aglaio. Tivo que media-la nai que andaba apañando argazo un pouco arredada. Coa cara chea de bágoas e de risa o máis pequeno, que non quixera arria-lo tesouro, tivo que pousalo, entre ledo e arrabeado, nas mans da nai, que foi quen rematou de descubrilo. Nunca viran barquiño tan feituco. Non lle faltaba nada, nin sequer o nome, posto con moita fachenda ó longo da popa: “Nosa Señora do Carme”. Cando voltaron á casa pendurárono dunha trabe do teito, mesmo diante da balconada que mira ó mar. Hai moitos anos que arrandea co pulo da araxe tódalas mañanciñas, ó franquearen os vidrais. En canto a Bastián o navegante... endexamais voltou. Polo branco e longo areal vai ás veces unha muller de loito, a roupa en remuíño, a panela de argazo moi apirucada.   HISTORIA DUN XOGUETE. 

Europe is our only hope

We live in a very specific moment in history. I think until now, although it wasn’t true, all the big ideologies — let’s say liberalism with Fukuyama’s end of history, or Marxism — even if they weren’t perfectly determinist, they still believed history had a direction. It might go wrong, we might destroy ourselves, but there was a direction. Rosa Luxemburg, for example, said: The future will be socialism or barbarism. What was her mistake? In Stalinism, we discovered it can be both at the same time. Today, I think the situation fits perfectly the notion of superposition from quantum physics. We live in a moment where we cannot draw a single line. On the one hand, we have the remnants of what Lorenzo and I call the progressive Enlightenment European dream. Then we have something very different: a right-wing defense of Europe that is precisely anti-Enlightenment. Then there is what I sometimes call — not because it’s good, just for clarity — soft fascism. Not the Nazi-like self-destructive version, but this fusion of capitalist market dynamics with a strong state founded on some ethnic, religious, or traditional ideology. Look at China. Xi Jinping recently said young people must be educated not in Maoist, but Confucian tradition. In India, it’s Modi; in Turkey, Erdogan; in Russia, Putin. I think this is the most probable outcome. So, I don’t believe in BRICS. BRICS, de facto, doesn’t mean a multipolar world but a few centers — Russia, China, perhaps a weak Europe, the US — each trying to build its own small empire. And then there's the ecological catastrophe — will it happen or not? We simply don’t know. That’s why, ironically, when people ask me what are you, I say: I’m a moderately conservative communist. Why communist? Because let’s be serious — new crises will explode: new viruses, environmental breakdown. And for me, this isn’t some grand theory, it's a self-evident truth — we will need more cooperation, stronger than the market. People tell me I’m utopian. I say: no. Look at COVID. Even two villains, Trump and Boris Johnson, had to invoke measures reserved for wartime emergencies, bypassing the market and commanding industries. We must prepare for that kind of emergency state — but within the tradition of Enlightenment. If not, the right-wingers will do it. I’m not saying everything is contingent. There is one narrative line, but it functions like the collapse in quantum mechanics — where, retroactively, things appear necessary after they happen. My favorite example: You’re walking, you slip on a banana peel, someone helps you up — and that person becomes the love of your life. Then, you see your whole life as leading up to that moment. The key point is to abandon simplistic progressivism. We are now literally in a state of superposition. Fukuyama’s end of history was the last serious attempt, and it failed. He didn’t understand Hegel — of course, he’s American — but he did support Bernie Sanders in the last election. He’s at least honest. So again: it’s not enough to say natural sciences describe nature, history is different. No — if we want to take contingency seriously, we must locate it already within nature. Even nature is no longer what it was. Traditional ecology imagined nature as stable homeostasis, and humans as the destabilizing force. But think: what is our source of energy today? Oil and coal — the result of massive ecological catastrophes. My response to deep ecologists is: yes, there is Mother Nature — but she’s not a caring mother. She’s corrupt, brutal. To accept this openness, we must think differently. Quantum mechanics offers, I believe, an ontological foundation for a new relation to history. Jean-Pierre Dupuy, my friend who lives between California and Paris, is the best theorist of catastrophes I know. He says: it’s no longer enough to be a realist. His idea is: once a catastrophe happens, it appears retroactively necessary. But — and here’s the dialectic — we must accept it as necessary in order to counteract it. Example: In the late Soviet years, Reagan and others feared that the USSR had already won. That belief — we already lost — mobilized people. In the end, it was the USSR that collapsed. My point is: yes, there is destiny — but we can retroactively rewrite our destiny. That’s how we should act: take catastrophe seriously. And you know, I’m a materialist — a Christian atheist, in fact. We can learn from intelligent theologians: you must begin from the idea that we are lost, that the devil rules the world. But this doesn't lead to passive despair — it mobilizes you. Today, the greatest danger is not pessimism but stupid optimism: “AI will save us, it’s not so bad…” No! That’s the real threat. So what is intelligence? If it's just fast mechanical operations — then of course AI will surpass us. But there are other dimensions. Two examples: First — everyday rituals. Like when you walk on tiled floors and feel compelled not to step on the lines. Can AI invent such meaningless yet deeply human habits? Second — swearing. Yes, you can program AI to curse. But real cursing expresses a lack — an inability to express something. As Hegel said, we live in language, but we are never fully at home in it. Cursing marks the gap between thought and language. It registers failure. This — not speed or data processing — is the core of our humanity. And maybe, instead of comparing AI to humans — asking will it surpass us? — we should consider that AI might develop its own kind of spirituality, on a totally different level. In this, I agree with my friend Lorenzo Marsili. I disagree, though, with our mutual friend Yanis Varoufakis. He always repeats “Europe is finished.” No, no, no. Left and right across the globe hate united Europe — Latin Americans, Africans, Putin, China. If Europe were truly dead, they wouldn’t care. The bad parts of Eurocentrism have collapsed. But even those who criticize Europe do so using European concepts. Enlightenment is the only civilizational legacy that includes radical self-criticism. Look at the Latin American left — we know where Chávez ended. Or the US neoconservatives — a catastrophe. China — I respect it, but don’t believe it offers a real post-capitalist alternative. India — god forbid. So yes, let's whip our backs with European masochism. But after all that — Europe is still the best we’ve got. Years ago, I debated Judith Butler. She was against the European tradition — cogito, Cartesian, masculine. But I told her: feminism starts with Descartes. Why? Because cogito has no sex. Pre-modern defenses of women were based on cosmic balance — yin-yang, masculine-feminine. That’s not modern feminism. It begins with radical equality — and that’s Descartes. So yes — I insist, shamelessly — the European legacy is already radically self-critical. And more than ever, Europe is our only hope. 

O demo á orella * HOMO HOMINI LUPUS

Era fillo dunha viúva. A súa casa daba ó Regueiro dos Hortos, camiño de terra pisada no Vico Novo polo que baixaba da cidade un regato cantareiro, de auga cristalina no verán e de auga oculta e néboa sonora no inverno. Máis que casa, a deles era unha casoupa cun galiñeiro detrás e unha horta da que sacar fabas, nabizas e cebolas. Desde alí víase o exterior da muralla, a Porta Miñá e as torres da catedral, sobre as que os azores voaban en círculo e as foelpas danzaban ingrávidas. Os invernos daquela eran longos e fríos.

A súa familia era moi relixiosa. Tódolos días subían ata a basílica e oraban ante os altares dos doce apóstolos. Alí aprendeu a dor do pecado e o orgullo de ser cristián e o valor da renuncia e do sufrimento. Tamén aprendeu a diferenza entre miserables e poderosos, e a vaidade e a vacuidade dos sacerdotes. Para chegar á catedral tiñan dous camiños, que o neno percorría a pé indistintamente. Un entraba na cidade pola Porta Miñá e cruzaba o barrio dos tintureiros; o outro chegaba ata a Igrexa da Virxe do Camiño, seguía polo foso da muralla e metíase en Lugo pola porta do Postigo. En ambos había que pasar a carón da igrexa parroquial, á que acudían os domingos, e do pequeno cemiterio anexo. Cruces e lápidas divisábanse desde o sendeiro. Para vencer o medo facíase acompañar polo seu can, ó que chamaban Céler.

Contaba quince anos cando, regresando á casa unha noite despois de rezar as completas, tivo un encontro transcendental. O aire xeado queimáballe o nariz, e o alento ía formando nubes diante del. A lúa sacaba brillo das toradas de neve e dos tellados pendían os carambos. De súpeto, o can parou. Sobre unha das lápidas descansaba un lobo enorme, amarelo, que os ollaba con ollos vermellos como faíscas. Sentiu un arrepío que lle percorría o espiñazo e notou que tamén o Céler tiña os pelos de punta. Afortunadamente o lobo, indiferente, liscou saltando o valo e perdeuse nas leiras. Esa noite non puido durmir. Continuamente acordaba sobresaltado polos ouveos e polos laios das vítimas. Levouse antes da prima e armado coa fouce e coa forquita surtiu ver. As pegadas dos lobos enchían o rueiro e o sangue manchaba a neve enzoufada arredor das cortes e dos galiñeiros. Procurou a Céler sen atopalo. Un veciño díxolle que viran o seu corpo degolado e case devorado por enteiro e que non era de estrañar, pois os cans son o prato preferido dos seus curmáns salvaxes. Chorou longamente e as bágoas esvarábanlle ata o queixo e quedaban alí colgando coma barbas conxeladas.

Daquela estendeuse por Lugo o rumor de que Froilán, un veciño seu do mesmo barrio que andaba de anacoreta, trouxera das súias viaxes un lobo domesticado que lle obedecía coma un can. Achegouse a ver a novidade e comprobou como o animal seguía ó seu amo polas rúas, como agardaba deitado cando entraba nas igrexas, como pasaba a carón das pitas e das ovellas sen lles facer mal, como se recollía piadoso nas horas de oración e como pacífico durmía baixo as árbores do xardín conventual. Se non fose polos ollos, que os distinguían do mel escuro, case pensaría que se trataba do mesmo que conducía os lobos a noite que ceeron ó Céler, pois os dous eran amarelos nun país de lobos morenos, e de talla improbable e desmesurada. Froilán deostaba ós principais nas prazas públicas e ás portas dos templos enxalzaba ós modestos. Abruptamente revelóuselle o seu camiño, renegou do século, despediuse da súa mai e dos seus irmáns e seguiu ó eremita.

Xuntos atravesaron os vales e as montañas ata chegar ó reino de Asturias e aínda máis alá. Froilán calzaba abarcas de coiro e ía á xineta nun burriño novo que substituía o que comera a fera, e o seu discípulo acompañábao andando e descalzo. Cando lle inchaban os pés parábanse a descansar. O lobo lambíalles as feridas e humillaba a cabeza oíndo as oracións do amo. Corría o outono e as follas amarelas precedíanos na viaxe. Os peregrinos volvían a cabeza ó velos pasar. Por fin chegaron ó monte Cucurrino e o ermitán amosoulle a ermida que pretendía rematar e a cova na que vivía. Dela exhalaba un perfume que lembraba o do fiúncho e o da madreselva. As flores enchían as paredes e polas noites, para que puidesen asearse e ler a Biblia, o teito acendíase cunha luz sobrenatural. Cando Froilán durmía a luz adelgazábase e velaba o seu sono.

Catro meses permaneceu o mozo co seu mestre. Apenas comían; landras, castañas, noces, mazás, raíces, saltóns, algunha troita, de cando en vez un coello, codorniz ou pan duro e queixo de cabra que lles traían as xentes. Pero no máis cru da invernia a cova seguía coa mesma temperatura, como se quixese preservar a vida do santo, e as flores seguían ateigando as paredes e o perfume era cada vez máis intenso. Chegaron as grandes nevadas e desapareceu a comida. Unha tarde Froilán despediu ó lobo, devolvéndolle a liberdade, e faloulle do vicio e da necesidade. O lobo é malo por necesidade e por costume, e por iso devora homes. Mais o lobo non devora outros lobos. Os poderosos do mundo, en cambio, son malos por vicio e por afán de poder e riquezas, e non dubidan en roubar ó orfo e á viúva. Sen embargo, tamén por eles, mesmo por eles, morreu o Fillo de Deus. Máis fácil foi predicarle a ese lobo, fresco aínda o sangue do seu burro no fuciño afiado, ca ós bispos e ós nobres e ós comerciantes adiñeirados. Máis sinxelo cambiar os seus costumes cós dos soldados e os monxes e os labregos.

Esa madrugada o rapaz pediulle unha graza a Deus e marchou sen despedirse, cara a montañas aínda máis altas, solitarias e inaccesibles. Quería ser máis humilde ca Froilán e avanzar na imitación de Cristo. Non lle importaba a idea da morte. Tamén El morrera por tódolos homes. Xa que os lobos lle producían pavor, pensaba evanxelizar ós lobos. Levarlles a palabra de salvación a aquelas bestas feroces e sanguinarias. Para facelo todo máis completo, durmiría ó relento. Así o seu milagre sería maior có do seu mestre e demostraría ós poderosos a forza do amor e da fraternidade.

O seu desexo foille concedido. Acampou entre lobos, que ó principio só lle demostraron indiferencia. Tivo a gloria de velos vir en fila nas noites de lúa chea, un tras outro ata o horizonte, pisando todos no mesmo sitio para non delatar o seu número, e a de velos cazar en grupo, e a de ver como coidaban as crías e como lles levaban a mellor comida e ata como chegaban a devolvela dos seus estómagos para alimentar ós fillos. Así comprobou que o amor e a fraternidade son meirandes entre os animais ca entre os humanos e empezou a pensar que talvez Cristo foi home porque os homes son as peores criaturas sobre a Terra. Predicáballe falándolles da maldade dos señores e da bondade de Xesús e dos apóstolos; instábaos a deixar a rapina e o latrocinio, a non asaltar máis galiñas e ovellas, a desexar o saibo do sangue quente e a apreciar as verduras e as herbas; contáballes do paraíso terreal, cando eles falaban aínda, e do Paraíso auténtico ó que todos estaban destinados; lía lles pasaxes da Biblia, repetíalles as benaventuranzas, parándose moito na dos mansos que herdarán a terra. Un día achegouse un lobo, as orellas gachas e o rabo entre as pernas, e sentou a escoitalo. Ó día seguinte eran dous, logo tres, logo moitos ou tódolos lobos dos arredores os que se reunían cada tarde para oír os seus sermóns.

Celebrou o seu triunfo e dirixiuse a Lugo para alí predicar como fixera Froilán. Pronto se sabería en todas partes e os poderosos tremerían só de pensar no poder de convicción das súas palabras. As arengas tronaban xa no seu maxín. Camiñaba descalzo e sen xibón. Levaba soamente a camisola e uns calzóns. Fixérase insensible ó frío e á fame. Semellaba, de tan fraco, un saco de ósos. Algunhas foelpas temperás viñan revoando caer sobre o seu rostro. Os seus ollos, azulísimos, imitaban a cor do ceo de inverno. Caeu a noite. As estrelas parecían ramos de flores e a lúa, redonda e branca coma unha hostia, lembráballa á comuñón universal.

Pasou a carón dun cemiterio. As sombras das cruces caían sobre as lápidas. Nunha delas, bruscamente, adiviñou a figura dun lobo. Os cairos brancos destacaban entre a pelaxe amarela. Ó principio pensou que se trataba do animal de Froilán. Pero os ollos vermellos, brillando coma musicas, o talante, a envergadura, sacárono do seu erro; polo contrario, era o mesmo lobo que vira dous anos antes, na igrexa da Virxe do Camiño. Quixo falarlle e viuse incapaz. Soubo que a fera non lle obedecería. Sentiu pavor e deixou caer o fardelo coa Biblia e as escasas pertenzas. O animal ergueu o rabo, recachou a fuciño, estirou as orellas e gruñíu rouco, ameazante. O home cae de xeonllos e pensou rapidamente na súa vida de fervor. Tamén no seu can, Céler. Non comprendía por que Deus o castigaba así. El cría que Deus o amaba máis ca ningún, que renunciara a todo, que evitara coidadosamente todo pecado. Aquela fera tiña algo de demoníaco. Un lume cada vez máis grande ardíalle nos ollos. Mentres choraba entendeu que o lobo era ou representaba a súa soberbia, a que non soubera refrear, e sentiuse un fracasado, pois era evidente que Froilán puidera controlar a súa. Mentres os afiados dentes esgazaban a súa carne pediu perdón a Deus e encomendoulle a súa alma.

Un meses despois pasou por alí Froilán, de viaxe a Lugo. Xa era primavera e os regatos cantaban alegres baixando dos montes. No alto dun outeiro, ó pé dun cemiterio, arrecendía unha mazaíra. Sentiu que algo moi triste e excepcional pasara naquel lugar e axeonllouse a rezar baixo a árbore. Bendiciu a mazaíra, encheu as faldriqueiras e as alforxas do burro de mazás camoesas e foi todo o camiño mastigando envolto naquel aroma que lle lembraba a súa infancia. Pareceulle que na árbore quedaban tantas froitas coma cando chegara.

Cando volveu pasar, avanzando o outono, a árbore estaba chea. As pomas caían ó chan para dar de comer ós ourizos cachos e centos de paxaros de tódalas cores alimentábanse nas súas polas. Froilán deixounas estar e encheu os petos e as alforxas. Pareceulle que cada vez que collía unha mazá brotaba outra. Bendiciu as aves e o pomar e marchou.

Aínda outra vez volveu Froilán, en pleno inverno, e a mazaíra, repleta, regalaba vida polos arredores. Pasaron os días e o santo foi monxe, fundou conventos, foi bispo por que o reclamou o pobo de León e morreu. Pasaron días, e anos, e séculos, e unha tarde dun verán inclemente un peregrino, cos descalzos pés chagados, detívose a descansar no alto de dunha lomba, onde en tempos houbera un cemiterio. Xa non había cruces nin lápidas nin cruces, só ruínas, pero había unha mazaíra ateigada de froitas perfumadas e saborosísimas. O peregrino saciou a súa fame e descansou á sombra da mazaíra. O seu nome era Xoán, pero todos lle chamaban Francesco. Como Froilán, foi santo, non quixo ser sacerdote, desprezou as xerarquías, falou coas aves e cos lobos, fundou mosteiros de humildes e mulleres, foi monxe e andador, amou a Deus e ás súas criaturas e viviu en paz coa natureza; como Froilán, morreu unha noite entre o tres e o catro de outubro, cando as follas caídas, humildes como monxes xiróvagos, peregrinan dun lado a outro ata caer ó chan e acabar sendo humus.

A Igrexa puxo as festas dos dous santos en días consecutivos, e consecutivo é tamén o seu sitio á dereita de Deus, que se cadra os confunde un pouco, tanto se lle parecen. A eles non lles importa; pasean xuntos, collidos do brazo, e falan de estrelas e de flores. Un é un vello duns setenta anos, o outro un home na sazón da idade. Ás veces vai con eles un mociño que lles ofrece alegremente mazás coloradas. Os santos acéptanas e sorrín. E se un se fixa ben pode ver, polo rabo do ollo, como os seguen, a catro patas, unhas beatíficas sombras brancas.

Xosé Miranda

Na noite escura e fría tocaron a matíns. A monxa sobresaltouse no soño e tratou de abrir os ollos. Pero a cifra petaba con forza contra o fachinelo e un relampo perdido iluminou as paredes núas. Botou unha man fóra das sabas e notou que o aire xeado lle pesaba na pel. Acochouse tratando de cobrar ánimos para erguerse. Oíu os pasos das outras monxas que se apresuraban polos corredores. Algunha petoulle na porta. Un lume frío apareceu no muro e un vapor azafranado encheu a cela. O Demo en persoa saíu da parede, atravesou sen ruído a habitación e agachouse sobre a orella da dormente. Suxeriulle sen présas a inutilidade da súa vida e fíxolle ver un páramo de aburrimento e desolación. A monotonía dos oficios, a aridez do convento, o silencio sepulcral que debía gardar obrigatoriamente. Tódolos días da súa vida, díxolle, poderían resumirse nun só. E tódalas horas de cada día, nunha soa hora, e cada hora nun minuto. E en tódolos minutos había o mesmo: rezos, rezos, rezos. Abalaba o rabo de perna a perna mentres lle contaba o feliz que podería ter sido se non renunciase á vida a cambio de nada. Comprendeu como malgastara a súa mocidade. De súpeto foi nena outra vez. Correu polo río e saltou da súa casa coas súas irmás, xogou ás agachadas e esgatuiou polas árbores buscando niños de paxaro, mentiulle ó cura na confesión e riu contándollo ás amigas, monecou, deixou que o veciño lle aplastase os peitos e deitouse na palla co fillo do zapateiro. Sentiu os bicos apaixonados do seu amante, as mamillas ergueóronselle baixo a roupa, abriron os músculos robustos e bicoulle o pescozo moreno. O falo do rapaz atravesouna e un orgasmo paroxístico abriulle as carnes. Mollou as sabas, alí, na cela do convento de Vilar de Donas, e notou nos beizos o sabor, case esquecido, da palla. Oíu as campás da igrexa o día da súa voda e viu, como desde unha nube, a alegría e o orgullo dos seus pais e a envexa das súas irmás. A pequena brillábanlle unhas bágoas nos ollos. Ela ía por un camiño coas súas amigas, parlando de cousas insubstanciais, e os ollos dos amigos preciosos, os seus fillos, enchían o aire coma os garulos dos paxaros. O máis noviño, loiro, con cara de anxo, subíase no colo e dáballle bicos con moito agarimo. Pero non era o neno quen a bicaba, era o seu home, montado sobre ela na cama, o que lle lambía os beizos e os ombros e os peitos e notaba como alí, entre os labios dos que non se atrevía nin a ollar, medraba un gran, medraba a lúa daba voltas cando ela no bailo. Levaba un vestido de raso branco e bailaba ó son da gaita e do tamboril e o seu home, feliz, ría ó xirar, e o seu cuñado Antón era o que tocaba a gaita. Rían todos e ela tamén, e bebían viño e comían as febras do porco e filloas. A carón da lareira zurciu carpíns e o marido cravuñába as gadañas ou limpaba a escopeta e os nenos revolvían ós seus pés e a neniña, que tiña sete anos, xogaba coas bonecas e imitaba á súa nai. No armario estaba gardado o traxe da voda para cando fose grande e mentres tanto ela conversaba coas súas amigas e paseaban polas alamedas, co vestido de cores vistosas e as súas sortellas e os seus aneis de prata. Na igrexa seguíalle mentindo ó confesor, cando o marido ía á caza e os nenos non podían vela fála con señardade de Antón e el derrubábaa sobre a palla, abríalle as saias e metíalle a cabeza entre as pernas e entón ela non podía conterse e berraba, tapáballe a boca para que non a oísen e penetrábaa. Sentía o sabor veo da palla, os dedos ásperos ían pegadas na man de Antón, e oíase a risa da súa cama. Mentres o Demo lle falaba ó oído o rabo alongábase e reptaba polo cobertor, chegaba á man descuberta e enroscábase no pulso, oía chorando dela. As palabras, suaves, lentas, convencíana do estúpido que era erguerse no medio da noite cando non quería rezar o xa rezado, ben co, ben sen, que estaba no leito vivindo a súa vida, co ben pois de que a lembraba co seu home á caída da tarde, despois da volta de caza, repetindo con el o que xa fixeran e comparando na escuridade os corpos, saboreando as semellanzas e as diferenzas. Sentíase mal porboala. Non máis matíns, non máis laudes, non máis completas. Pero a parede abriuse de arriba abaixo e unha muller de ollos luminosos entrou na estancia. Vestía unha camisa branca e un manto de gasa azul. Alzou un brazo. O Demo encolleu o corpo negro e encolleu ata desaparecer confundido no rabo, que caeu ó chan e se arrastrou como a serpe do fémur bífido. A Virxe esmagoulle a cabeza co pé e abenzoou á monxa. Toda a falsa vida que lle mentira o diaño desapareceu. Foi ó novo nena, pero esta vez era a nena que fóra, coa súa auga e os seus cabelos cheos de lendias. Tiña que ir á fonte e buscar caldeiros de auga que pesaban máis ca ela, auxiliar na lareira e coidar dos seus irmáns pequenos. Tiña dez anos cando entrou a traballar de criada nunha casa da cidade, na que comía as sobras. Desvirgouna o señor, un vello enxoi e guerfo, sobre a mesa da cociña. Sentiu nas partes a dor dunha coitelada. Despois deitouse tamén cun criado da casa, brután e deslinguado. Os catro deixou preñada e non soubo de cal dos dous. Tivo un fillo raquítico, que morreu antes dos tres meses. No camposanto non puideron poñer nin unha campa co seu nome. Fora un terrible sacrificio traelo ó mundo. Creu que tiña que botalo. E esa dor repetíase e repetíase. O sacerdote atormentábaa cada vez que ía confesar e impúxolle severas penitencias. Ela non comprendía cales eran os seus pecados. O seu home bebía e embebedábase. Pasou fame, faltoulle o alimento para os seus fillos. Raspinou da despensa do señor. Díxollo ó cura e este ameazouna co inferno dos réprobos. Viu como morrían de fame dous dos seus fillos, e esta vez a dor foi coma unha queimadura, unha queimadura por dentro, que lle fixo comprender o que poderían ser ese inferno prometido. Privouse de comer para darlles o que lle quedaban. Traballou vinte horas ó día, empuxou o arado, lavou roupa, carretou pedras dun lado a outro, aturou o peso morto do seu marido sobre ela, aturou violacións continuas cando el viña borracho, aturou tamén as malleiras. Non soubo que existía o orgasmo, nin os vestidos de cores, nin as xoias, nin o raso branco. Camiñou en cambio con febre e con carrasperia, camiñou coas pernas cheas de varices, camiñou baixo o sol e baixo a chuvia. De súpeto era unha velliña. Unha vella de trinta anos. O home morreu. Derramou por el unhas bágoas que mollaron a saba da cama no convento de Vilar de Donas. Botárona da casa, mendigou. Os rillotes fían dela e arrebollábanlle pedras. Algunhas, que de nena foran amigas súas, torcíanlle a cara. As compañeiras de traballo, en cambio, axudábana no pouco que podían. O crego, gordo e repoludo, paseaba co patrón. Con eles ía un gaiteiro mozo e alegre, para o que ollaban tódalas mulleres. Parecíalle que o coñecía de algo. Mais el pasou ó seu lado sen volverse. Tocaron a matíns. Espertou. Estaba soa na cela. Fóra petaba a cifra con moita violencia. Pero alí, no convento de Vilar, tiña aínda dentro, coma un cateiro, a dor imborrábel dos fillos mortos. Apartou as sabas, puxo rapidamente o hábito e correu a darlle grazas a Deus, ó seu Único Fillo e á Santísima Virxe. Nos cornechos da cela quedaba unha especie de gas azafranado e un frío inmenso perseguíaa polos corredores solitarios. O demo á orella.

Antón Lopo

A voz da miña irmá Ana soa angustiosa cando me di polo móbil que a mamá rompeu un fémur. E queda en silencio. Elídese do silencio coa descrición detallada da situación. Ela sabe que ameiramente a mamá me incomoda [eludimos desde hai anos o tema nas nosas conversas] pero "non me queda outro remedio que chamarte". Está estorcada dende o día no hospital. Caeu ás cinco noites dunha única hora para comer. Menos mal que os turnos de Tolda e Mariñe (unha das vellas vellas lle morreu de mamá) premitían que se relaxase. Tentei irme esa mesma mañá. Pero non o fixen. Tentei irme a nosa irmá", preguntille. — Marcos di que ten abertos os pés sobre a túa. Óscar —languidece de súpeto, desdén nos ollos, unha afiada voz que me rebenta no máis mínimo recuncho. Ríndese ao corpo. Respiro profundamente. Busco unha dentude no fondo do estómago. O corazón lévame nas palmas das mans. Trago cuspe. Non te preocupes, Ana. A última vez que vin a mamá foi hai máis de dous anos. Era unha muller delgada, de aspecto fráxil, pero dunha dureza case mineral, louro encabuxado e sempre coas costas rectas, ombreiros en tensión, mirada distante. Unha muller de carácter instintivo, que non soportaba o contacto físico. Medrei por preferir un mundo que xirase arredor dela, un eixe inflexible de costumes e normas. A mamá era autoritaria, vasculaba os pensamentos alleos co seu ollar. As rarezas, as feblezas, a sensibilidade eran para ela signos de debilidade. Abandono igual ca indisciplina. Tódalas súas fillas, igual ca Ana, aprenderon axiña a funcionar coas regras da súa lóxica. Os homes, pola contra, resultaban innecesarios. Non soportaba o ton de voz de papá. Nunca lle perdoou que deixase a praza de profesor en Vigo para vivir en Tolda. Reprocháballe a súa falta de ambición, a súa mediocridade vital, a súa comodidade. Era un bo pai, amábao, pero non o admiraba. A súa pobreza non era económica: a pobreza da mamá era moral. Tiña unha opinión moi baixa dos homes e permitíase o luxo de expresala con sarcasmo ou desprezo. Unha e outra parecíannos boñito. Non quero volver á cidade en coche comprobo agora, dende o río dos trens, chámame a atención que traballe desde hai máis de vinte anos sen que nunca deixase de ter unha relación exclusiva co meu traballo. Con tal de evitar que vises para Santos, tres teatros e un cemiterio. En Santos ti collías tres teatros e un cemiterio. En Santos ti collías tres teatros e un cemiterio. Ti collías tres teatros e un cemiterio. En Santos ti collías tres teatros e un cemiterio. Ti collías tres teatros e un cemiterio. En Santos ti collías tres teatros e un cemiterio. Traballei en distintas cidades ao marchar da casa da mamá. Vaguei polos mapas. Pasei tempadas no sur, en Barcelona, en Valencia. De Barcelona, xulín a cabezón na parede granada da casa de Ferrada. Eu esperaba que se aproximase a verdade e non tiña forza aínda para resistirme. Alberto foi a única persoa que me coñeceu de verdade e aproveitou esa proximidade. E sen ser aproveitado. Gozaba das cadencias do seu deambular furibundo, golpeaba as miñas teimas co humor, con habilidade, como se ao calceten lle interesase que eu medrase. Deitado, recendía a vida. Unha pedagoxía afectiva e unha educación do goce. Aprendín ben, entre outras razóns, porque me reconciliei con Elías e, en melodramático, coas primeiras escaramuzas literarias. O home que sobreviviu co brillo ambientalmente literario e sentimental, un traballo de aprendizaxe perenne. A natureza, como se determinase que a vida. EXTRAORDINARIO.

Xosé Luís Méndez Ferrín

Percorre coa lingua a liña de goma do papel de fumar. Consuma o pito. Acéndeo. O militante acende o pito e escoita, tras da xuntanza no sindicato, a recomendación de ir aló. Achégase aos vidros da fiestra e vese de barba medrada, olleiras violeta, beizos embarrados de café. O militante aínda é novo e está canso, após de toda unha noite de vela e de tensión. Saúda aos seus puño levantado e saí á rúa. As palmeiras do Posío estaban inmóbiles porque o 20 de xullo de 1936 Ourense estaba en horror de bochorno e os seus lumes interiores parecían reavivados. Naquel xardín agardara un día para saber se foron os primeiros bicos, cabo das pombas e do pavón real pavoneándose. Tal vez xa máis nunca ha haber para el Posío. O militante quita o suéter branco e pono sobre os ombreiros. Non intenta disimular a culata da pistola que se fai notar fóra do cinto. Bota a andar cara aló, o militante. Cara onde lle dixeran no sindicato. No sindicato, outros quedaban recibindo e mandando recados co veo do teléfono sen parar nas súas voltas acompañadas de sinos na catedral. O día anterior fora domingo sen repinique de sinos na catedral. O militante, desde a rúa da Burga, ve fumegar as augas do lavadeiro, un val da Barbaña sospeitoso de quentor de verdura; su o Salto do Can algún cipreste e algún pombal augustos, e choutas miserentas; acolá tres piñeiros mansos coma tres antucas xaponesas nun outeiro. Eis a patria visual do militante. As festas do Seminario estaban fechadas. Fíxolle o militante un signo de recoñecemento ao mancebo da botica de Román, Aurelio. Respondeulle este cun sorriso, de precaución, desde a interior, tralas reixas. A voz do Gobernador. —Onte, un só disparo. Presentes amados irmáns. Non vos ladee a praza. Compañeiros, xuramos ante a bandeira. Non sabedes por qué vos matamos. A Patria chámase España. Sólo lle queda a salvación da muller. O Goberno veu no interior. Observade. Está? Vós estedes? O Gobernador Civil. O Tenente Coronel Soto con sorriso convidativo, ollando cara aos homes armados, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? O Tenente Coronel Soto, con sorriso convidativo, e os homes armados de ollos redondos. Viste o Goberno. —Vós estedes? Cando os abre, toda a luz da serra llos alampa. O militante está deitado coa barriga para arriba, no monte. A luz da serra cégao, si. A penas distingue uns píncaros pétreos enriba súa, un ceo de vidro azul, nubes pintadas coma panos de adeus. Volve pechar os ollos, o militante, e alí están de novo os compañeiros a rir, no despacho do Gobernador Civil. Pero agora están pálidos, os compañeiros. Están tristes. As súas figuras son caladas, case transparentes; evapóranse en rubores gaseosos. Mentres as faces dos amigos se esvaecen, sorrín para o militante. Dínlle: adeus para sempre, irmán. O militante quere reter a carón súa. O militante que permanece no despacho do Gobernador Civil, disfrutando da victoria. Non quer perder os seus amigos, o militante. O militante abre de novo os ollos. Está deitado naquel monte da Clamadoira, termo municipal de Nigueiroá. Pola mañá baixaran desde onda o Penagache. Ao seu carón, en terra, descansa o fusil automático. El tócalle ao cano, é tépedo e sol do día de primavera; arredor as froliñas azuis entre a carqueixa, neste monte de escaramuzas. Neste maquis. Érguese témero máis abaixo. A valgada da Clamadoira é un dente que lle entra a Portugal, estreito e longo. Zoan as abellas nos tobos da roca que aposúa o militante e ao pé dos carballos. Fantástico, o militante intenta un xesto de ledicia e de triunfo. Agora o militante pensa en voz alta. O militante soña e estivo ledamente a durmir. O militante soñou en descanso, e soña aínda. Pensa en azul cristal, coma esta goma do papel de fumar. Pende o pito cun isqueiro de mecha. Elixio, morto. Manuel Suárez, morto. Aníbal Lamas, morto tamén. Gómez del Valle, morto. Fuentes Canal, mortos. Todos os seus amigos asasinados, ou fuxidos. A figuración nas brétamas do monte, a ficción edificada contra a historia, semellaba integrar ao militante nun xogo algo ridículo. Nótase illado, nervioso, envergoñado. Porque, agora, o militante debe recoñecer que os camaradas que baixaran a proveer de tabaco e víveres que os enlaces deixaran en Tourém —ou como queira que os portugueses lle chamen a Turei— para a guerrilla ser abastecida.

 

O militante fantasía. Arraianos. Xosé Luís Méndez Ferrín

Francisco Alonso

Os apuntes sobre a mesa, o bolígrafo, os resumos. Libros de consulta. O calefactor. A desgraza, apatía, desánimo. O esgotamento mental, previsible tan certamente como o frío. A extenuación. A hora. O maldito exame, cada hora máis preto. A xeira de estudar. A desgana total. Un café. Xogo outro. Os caracteres das letras caen na páxina. Cae café. Un café? Outro café? Corpo de borralla. A extenuación. A axuda da memoria? Axuda? Axuda? Axuda? Axuda? A memoria. A memorización. Mecanicamente. Memorización. repetición. repetición. Memorización. repetición. A noite parece atroz criminal. A noite animal, salvaxe. A noite actual xa non é noite, senón tarde. A noite está viva, coma calquera mañá, máis aínda. Tanta xente. Tantas ideas. Tantos coches. Tanta vida, o ruxir dos motores. O ruxir da noite. O ruído do café. Os fritos da madrugada. Enure café. Corpo de borralla. A apática da primeira hora. Novamente se apuntan ideas. O mesmo trata a apatía do primeiro café. Desde o principio: os conceptos. Novamente a apuntación. A axuda? Axuda? Axuda? Axuda? Axuda? Axuda? Axuda? Axuda? Axuda? Chovía ás poucos. Logo daba en chover forte. Logo poallaba, logo chovía a mares. Os días de chuvia sempre é a mesma merda: andamos empapados de todas todas. A auga acaba por se nos facer compañeira. As humedeces empápannos. A auga golpea costas, logo den esvarar pola masa compacta do pelo mollado, introducíndosenos ata a ingle, caldeándonos os calzóns e facéndonos aboiar, as partes nunha indiferencia animal. impermeable que valla. A auga anda por todas partes. Escorre por debaixo das mangas, brazo adiante polo asfalto e a beirarrúa, ou desde os capós dos coches aparcados. A nosa unidade do lixo traballa todas as noites, mesmo con chuvia. Coma sempre, pouco de entrar na rúa Pontevedra fórmase unha caravana de cinco ou cinco vehículos do lixo. As luces laranxas da sirena escintilan detrás do camión. As luces laranxas da sirena escintilan sobre o asfalto mollado, onde se funde oblicuo o laranxa dos camións. Mesmo a escuma debaixo dos colectores arrastra a luz. Os camións do lixo avanzan lentamente cara ao centro. Por detrás da brigada xa veñen os camións que antes recollían latas, agora fan tamén o lixo normal. Había quen dicía que a privatización do lixo incluía tamén os biólogos dos contedores, os que lles meten man. A brigada do lixo contaba con seis ou sete homes, dividíase en dúas parellas que recollían polas beirarrúas, sobre o asfalto mollado, os contedores e vertedoiros, guindaban os sacos no camión e marchaban para a seguinte parada. Coñecíamos ben a xente da brigada, eran compañeiros, tamén traballaban á noite. Moitas veces parabamos con eles a tomar café. O Tundas era un deles, un dos veteranos, un tipo reservado, un tipo moi reservado. Tiña moi poucas palabras, poucas ideas. Tiña sona de doparse para traballar. Non era un adicto pero sempre andaba algo dopado. Era raro. Ríase pouco. Tiña unha mirada difícil. Sempre a bocexar, sempre con frío, sempre mollado. Nunca se queixaba. Tiña sempre algún problema: as botas rotas, a chaqueta empapada, a braga do pescozo atragoada. Era raro. Un tipo difícil. Non era moi popular. Cando podía bebía, cando podía traballaba. Todo lle custaba. Tiña sempre frío. Nunca ría. As fins de semana, o día de descanso, bebía. Quedaba todo o domingo encamado. Non se lle coñecía moza. Sempre falaba do seu can. Un día trouxo o can á praza. Tiña un aire de loito permanente, como se alguén morrese nel. Aquela indiferenza era en realidade dor. Tiña unha tristeza calada, sen explicación, algo infantil. Todo nel estaba de volta. Como se non puidese levar máis peso. Como se xa lle dera a volta a todo. Aquela indiferenza era o seu muro. O Tundas era o máis misterioso de todos os camioneiros. A brigada do lixo ten un montón de anécdotas, e o Tundas protagoniza moitas delas. Había quen dicía que antes conducía tráilers de longa distancia. Mesmo había quen aseguraba que conducira tráilers de vivenda. Aqueles históricos que traían casas enteiras montadas sobre plataformas. Había quen dicía que viñera de Asturias. Ou de Xixón. Houbo quen aseguraba que estivera na Lexión. Outros dicían que traballara de sicario nunha rede de narcotráfico. Tiña sempre moitas versións, pero non confirmaba ningunha. Había quen dicía que era músico. Tamén houbo quen contaba que fora boxeador. Tiña unha cicatriz nunha meixela. Non era agresivo, pero tampouco era simpático. Andaba sempre como enfadado. Non era mala persoa, simplemente afastado. Non tiña confianza con ninguén, pero traballaba ben. Nunca faltaba. Facía o que lle tocaba, nada máis. Un tipo raro. A única persoa da brigada que sempre escoitaba música. Cemiterio de elefantes.

Arantza Portabales

—Tiña unha reunión con xente da Consellaría. Algo me dixo duns protocolos de nova implantación. Dixo tamén que falara con vostede para que se fixese cargo deste paciente. Está preocupado polo rebumbio do caso. —E mándache a ti para dicirmo? Merda. Vou buscala. Ti queda aquí. Revisa a súa medicación. Súbelle a dose se ves que non dorme. Nese intre é mellor que descanse. Toma o historial. Déixamo no meu despacho cando remates, por favor? Eu vou falar con Valiño. Connor baixou as escaleiras a toda velocidade. Estaba farto destas cousas de Adrián. Non lle importaba collelo os casos complicados, pero estaba cansado de que non o avisase. De que dispuxese do seu tempo sen consultarlle. A cabeza deulle voltas de novo ao rostro da muller. Aos seus ollos. Precisamente ese caso. Non. Non ía consentir que o cargasen con isto. Este caso tiña que levalo Adrián. Para algo era o xefe do servizo. —Brennan! Connor deu media volta e viu a Adrián a correr tras del. —Mira, Valiño, isto non queda así. Como se che ocorre? Este caso? Toleaches? —Agarda un minutiño. —Non agardo nada. Vou facer o mesmo ca ti. Primeiro pásasme o caso sen dicirmo, deixando que me informe un residente de primeiro ano, e despois pídesmo. Vou facer eu o mesmo. Devólvecho o caso. E agora que xa o sabes, se queres, explícolle os motivos. —Acouga! Eu non podo atendela! De verdade que non. Non sería ético. Ém tía do meu cuñado. E non estamos a falar dunha paciente calquera. Xa veu a policía dúas veces. Estou a frear os interrogatorios. E dáme medo que se confundan as miñas intencións. Na escaleira, dúas mulleres que falaban, quedaron a mirar para eles. Adrián calou de súpeto. —Mellor imos ao teu despacho —dixo Connor. Adrián asentiou e baixou rápido as escaleiras. Adrián era o máis parecido a un amigo que tiña en Santiago. Coñecéranse na facultade, pero non chegaran a intimar. Despois Connor volvera a Irlanda e alí cortaran a súa relación. Cando Connor regresou a Galicia, había tres anos, atopouse bastante só en Santiago, e Valiño era un bo compañeiro. Algo potente, incluso pesado ás veces. Pero, no fin de contas, sempre lle botaba unha man cando llo pedía. Connor adoraba xogar ao pádel con el aos xoves. Ás veces quedaban a tomar unha cervexa. Gustáballe estar con el. Fóra do traballo. No hospital tiña ese maldito costume de organizar todo segundo lle conviña, sen ter en conta os demais. Entraron no despacho e Adrián pechou a porta. —Tes que coller o caso. Tentou suicidarse tan só uns días despois do asasinato da súa sobriña. —Seino. Ese asasinato é o acontecemento máis mediático desta cidade dende a morte de dona Asunta. Non me importa axudar a muller. Pero ti mellor ca min sabes o que iso supón: aturar a poli, facer un informe pericial para o futuro xuízo e incluso facer declaracións á prensa. —Eu quedo coa prensa. Prometido. Leo os comunicados, no teu nome. E pedireille á xerencia do hospital que se encargue de falar coa policía. Alegaremos segredo profesional. —Non hai nada que alegar. O segredo profesional está sobreentendido. Sigo dicindo que debes coller ti o caso. É unha tentativa de suicidio. Ti es o especialista. —É que non escoitas? Son amigo de Teo Alén. Estudamos xuntos ata COU. Fun á súa voda con Sara.

Berta Dávila

Despois de morrer avoa Úrsula, axudo a miña nai a desmontar a casa. A idea dunha casa onde xa non vive ninguén, esmorecendo cos seus obxectos sen outro propósito, fáiselle perturbadora a mamá. É a súa casa da infancia a que desmantelamos palmo a palmo. Eu envexo posuír unha casa de infancia que permaneza en algures, porque todas as casas que tiven, sen excepción, foron provisionais. Gardo nunha caixa de mudanzas os marcos de fotos que ocupan ata o máis mínimo lugar e, no fondo dun dos andeis da vitrina do comedor, dou cun retrato de familia colocado habilmente para pasar inadvertido detrás da porcelana. Coido que é o último en que se poden ver xuntos todos os fillos da avoa, aínda que tío Carlos e mais eu, se cadra de forma profética, parecemos estar fóra da imaxe, como nun deses xogos de lóxica en que hai que adiviñar cal é o elemento que sobra na serie. Mirámonos un ao outro por vez de mirar ao obxectivo, eu nos seus brazos, tocando coas miñas mans pequenas a montura das súas lentes. Mamá e tío Carlos son os dous fillos máis novos da avoa Úrsula. Naceron no mesmo parto, primeiro o tío e poucos minutos despois mamá, pero medraron coma dúas liñas perpendiculares que coincidiron unha vez nun punto concreto sen eles pretendelo. O camiño que iniciaron mamá e tío Carlos, desde ese primeiro punto que foi un parto longo e complicado, na mesma cama en que naceran todos os fillos, resultou veloz e inevitablemente separador, sen volta atrás. As diferenzas entre un e outro, as distancias insuperables, non teñen nada que ver, malia todo, coa fondura do amor que hai entre eles. Mamá e o tío Carlos aprenderon a quererse coma unha parella de números perfectos, tal e como Natalia e eu nos quixemos aquela noite no balcón dun apartahotel barato. Para persoas coma mamá, como o tío e como min, a diferenza entre nós mesmos e o outro adoitase ser un paso que abrimos para que o amor o ocupe. Non importa o grande que sexa ese espazo, tanto máis grande será o amor que medre para cubrilo. Se cadra por iso amamos a diferenza. Igual que o silencio, a diferenza nunca é unha derrota. É apenas un lugar. A avoa Úrsula tivo dous fillos varóns antes de naceren mamá e tío Carlos, que xa non coñezo, e sobre quen me quixo, sempre ao seu xeito, que é como queren as persoas que queren de verdade. O maior de todos, tío Emilio, levou o nome do avó, aínda que ao avó ningún lle chamase nunca polo seu nome, senón polo seu rango no exército de infantaría: capitán. Mesmo os seus fillos, ou sobre todo eles. O avó morreu moito antes de nacer eu. Coido que o avó é o meu primeiro recordo inventado. Todo o que sei del son apenas algúns pousos que restan do pouco que mamá me quixo contar, atravesado pola pátina dignificadora do relato da avoa Úrsula e por algunhas anécdotas relatadas coa distancia irónica de tío Carlos, a meirande parte delas desagradables. Supuxen sempre que era un home reservado e de poucas palabras, sei que era un xogador notable de xadrez e un escritor de diarios mediocre, e que mantivo desde a guerra a pistola cargada nunha maleta forrada por dentro de veludo azul escuro. Dicía que a gardaba por se acaso. Souben máis tarde que, como adoita acontecer, as cousas non foron como mas contaron. O capitán non se retirou do exército con honras e vitores, foi convidado a exercer durante anos funcións administrativas nun cuartel de provincias, baixo ameaza de expediente disciplinario. Todo isto contoumo tío Carlos unha das súas tardes que o visito cando está lúcido. Coñecía ese día un segredo altísimo, fálame da negativa de meu avó a participar na execución dun grupo de traballadores sindicados no ano corenta e dous. Cústame entender por que a historia familiar se empeña en reivindicar o contrario, pero supoño que a razón é, ela mesma, ou cando menos parecese, a necesidade da avoa Úrsula de rescribír as causas da morte do seu home, apremado por unha crise asmática, borrando todo signo grotesco do relato e detallando con precisión o infortunio da súa viudez fulminante como a secuencia dun infarto de miocardio fulminante e heroico. Despois de tío Emilio, condenado a levar non só o nome, senón tamén a lousa dos éxitos do capitán, chegou tío Fernando. Meu tío Fernando é cardiólogo, arrogante e o fillo predilecto de seu pai. Vive en Barcelona e apenas o coñezo. Cando chegaron os xemelgos, meus avós só agardaban pola nena que completase o retrato familiar, así que meu tío Carlos foi desde o parto un estorbo inagardado, unha anomalía. Mesmo antes de se converter nun tolo. Interesouse cedo polas matemáticas e outras linguaxes que para el eran transparentes. As lentes de aumento, as pozas e os espellos. A caligrafía, as retículas de azulexos, o impresionismo. As órbitas mecánicas, as caixas de música, as cápsulas. As duplicidades, morfoloxía das amoras e das grosellas, a simetría. Imaxíneno sempre como unha suma inexacta de todo o que lle gustaba facer e observar. Inexacta porque a compilación minuciosa de todos eses detalles formaban parte de tío Carlos sempre fica lonxe de facer quen era el, coma se fose un número defectivo, sempre maior á suma dos seus divisores naturais. Iso é o único en que podo pensar mirándonos a el e a min na fotografía de familia que sosteño entre as mans antes de gardala coas demais. Lembro moitas cousas daquel día. Vou con meus pais a un xantar de verán na casa familiar da moza de meu tío Emilio, que está próximo a casar. Non teño máis de cinco anos e aínda non me cae ningún dente enorme, non só a través da miña mirada infantil, senón a través da de calquera. Agasállanme cunha coroa de flores igual á que levan na cabeza as nenas da familia dela, pero detéstoa e quítoa nada máis poñela. O xardín é maxestoso, ten arbustos de mirta podados con forma de labirinto, e un elefante esculpido en pedra de meu tamaño. Tío Carlos semella non estar, pese a que nos acompaña no xantar e na sobremesa sentado xunto á avoa Úrsula. É un deses días en que o tío desaparece case por completo nalgún lugar da súa cabeza. Hai un estanque oval con peixes de cores que chaman por min desde o principio, inzado de plantas acuáticas de follas grosas bebendo na superficie, e cuberto por unha birla de buganvíleas de flores lilas que ruben pola parede. Dentro da auga, turbia, os peixes vense pouco. O estanque que fica no final do xardín, lonxe, quieto cun un presentimento. As mesas para o xantar están dispostas na solaina da casa e a familia da noiva trata continuamente de convocar o eloxio e a atención da avoa Úrsula, que se deixa servir unha infusión con dúas pedras de azucre da bandexa que leva unha muller con mandil de cadríns, coma se o ritual de ser servida non lle fose alleo. Todo é un xogo de galanos e mostras de suficiencia. Na fotografía, observo a meus pais. Son xenuinamente guapos, teñen na pel unha frescura case adolescente e na mirada a luz de todos os veráns por chegar. Mamá leva un vestido azul con pequeniños morcegos brancos e unhas zapatillas de esparto atadas aos nocellos. Papá non viste camisa como os demais. Atesoura un encanto especial. Os dous son ao mesmo tempo e aínda agora mesmo. Mamá ten a beleza dunha veterana de combate. Aínda a conserva. Observo os seus nocellos atados con cintas, fortes coma os do adestrador e vez delicados coma os das bailarinas que levan dentro as caixas de música. Así creo que é mamá. É enfermeira de pediatría. Ás veces o xesto dos seus ollos parece indicarons a papá e a min o camiño. E sempre é el, e non papá, quen preciso observar para saber se estou ou non a salvo. Mamá é o único lugar ao que lle podo chamar “casa”. Despois do xantar achégome ao estanque cunha curiosidade de exploradora. Os peixes agóchanse, e quero coller coa man unha flor branca de manciño caída na superficie da auga. Apoio o corpo no bordo de pedra, estiro os brazos, elévome todo o que podo no bico dos pés e os meus dedos case son capaces de collela i o corpiño se afunde pouco a pouco. Daquela pérdese o equilibrio e dou en caer coa metade do corpo dentro do estanque mentres escoito de lonxe os avisos do limoso. Apoio as mans no fondo, que ten un tacto esponxoso, e abro os ollos nos brazos de meu pai, empapada. Séguense abertos un par de segundos os que paso coa idea de límite que conservarei para o resto da vida. Observo ese espazo acabada de saír daquel estanque, observo os espellos, o mar, as fotografías, os escaparates. Todos eles son espazos en que introducirse ou non. A fin do mundo é o principio das cousas son entidades que se tocan a un lado e a outro da súa superficie, que imaxino coma unha lámina finísima que os delimita en dúas dimensións: dentro ou fóra. Non proben a ollos o punto de fuga en que todo conflúe, senón a pel dos obxectos, o límite que separa a realidade interior da visible. A vontade de indagar co dedo na tensión superficial ata quebrala, para tocar tamén nese fondo limoso de cada paisaxe, perségueme desde entón. A miña relación coa auga vólvese estraña despois daquel día. Non sei nadar e nunca quixen aprender hai poucos meses. Porén, as piscinas parécenme lugares apaixonantes. Con relativa frecuencia soño que estou mergullada nunha piscina e que as miñas pernas e os meus brazos flotan e esvaran, e a miña pel ten o tacto que lle imaxino a unha serea, e o meu embigo marca o centro do meu corpo coma se todo fose un obxecto que xira sobre si mesmo en espiral. Normalmente estou espida e soa na piscina do soño, iso é apazugador e está cheo de encanto, coma o regreso a unha etapa anterior previa ás ideas da gravidade e á conciencia das pegadas dos meus pasos no chán. Non teño roupa para saír de non é iso o que me preocupa. O meu empeño non é o de atopar algunha fórmula para emerxer ao exterior da piscina ergueita, senón prolongar todo o posible o momento de estar que saír dela. Habitualmente o soño remata antes de que teña que facelo. Durante boa parte da miña nenez obsesióname construírlle muros ao mar. Na area mollada, coa marea baixa, levanto pequenas piscinas cercadas por diques de area que vou reforzando coas mans ao longo da tarde. Cada vez son máis hábil e as piscinas son máis profundas e máis grandes, de forma que podo sentar dentro delas e estar mergullada na auga case por completo. Gozo soamente da auga en augas caladas, aínda na beiramar, son imprevisibles. As ondas, aínda na beiramar, son imprevisibles. Non xestiono ben o así a meirande parte do tempo. Imaxínoo que é algo que herdei, sen querelo, da avoa Úrsula. Mentres recollemos a súa casa, atopamos notas manuscritas en pequenos anacos de papel practicamente sobre cada obxecto de importancia, sobre cada caixón, sobre cada espello: as medicinas, os pequenos recados, a listaxe dos libros que están gardados na libraría e os que están na mesa de noite. Esa necesidade de controlar as poucas cousas que poden controlarse, de anotalas e darlles forma, parécese moito ao que eu fago: escribir para comprender a infinidade do mundo en que vivo coma se fose unha casa que me pertence. 

Carrusel. Berta Dávila. 

Na mesma caixa de zapatos onde o elefante branco de tío Carlos durmiu durante todos estes anos, dou cunha fotografía singular. Na marxe esquerda hai un dedo que cobre parcialmente o obxectivo da cámara e no resto da imaxe non se ve máis nada que unha negrura desacougante. Lembro o momento exacto en que tirei a foto, cunha cámara dun só uso que Natalia e eu mercaramos nunha área de servizo da estrada que conecta Lisboa e Faro algunhas horas antes. Estou mirando a noite ao seu lado na terraza dun apartamento de vacacións. Na varanda de metal onde ela apoia os nocellos hai unha marca de óxido con forma de árbore. Hai tamén unha luz laranxa de farois, un ruído de mar e tráfico que vén da avenida principal e un grupo de mulleres con abanicos que vocean pola beirarrúa do paseo marítimo. Daquela tiro a primeira foto do carrete tratando de probar como funciona a cámara. Decátome de que non quero enfocar nada do visible, e disparo contra a noite. A fotografía recóllea para sempre. A distancia entre unha estrela e outra, entre aquí e alí, paréceme inconcibible. Aquí a luz eléctrica, o óxido, os abanicos, a cámara de cartón, o aire estancado. Alí un punto de luz turbador. Asústanme as magnitudes que des imaxino. Teño medo, desde que era unha nena, de ficar á deriva no espazo exterior, fóra de órbita. Teño medo de moitas cousas. Se pecho os ollos son capaz de sentir agora mesmo no estómago a ingravidez da escuridade, que é a mesma que a da serie numérica. Dentro dela fican esparexidos os números perfectos, que son aqueles resultado da suma dos seus divisores naturais, exceptuando o propio número. O primeiro deles é o número seis. O número seis é divisible entre tres, dous e un. A suma dos tres é el mesmo: un número perfecto. O seguinte é o vinte e oito e o seguinte o catrocentos noventa e seis. Coñécense corenta e nove números perfectos e, entre os trinta primeiros millóns de números, só existen catro. A distancia entre un número perfecto e o seguinte expándese cada vez máis, igual que o universo mesmo. Relaciónanse intimamente como rarezas dunha serie que non se sabe se finita ou infinita. Fálolle a Natalia da miña fascinación pola teoría de números. Ela bótase a rir e entra no cuarto. Coñéceme ben. Compartimos todo o que importa desde a escola primaria e quéremonos sen fisuras. Temos o tipo de amizade que se converte nunha alianza para a vida. Non sempre nos comprendemos pero, coma os piares dunha ponte, mantémonos en pé unha á outra na forma parte de quen nos ama. Gústame que as dúas sexamos insomnes, aínda que dalgunhas veces sexa para compartir silencios.

Manuel Rivas

 

 

O doutor Da Barca tiña unha noiva. E esa noiva era a muller máis fermosa do mundo. Do mundo que Herb viu, é seguro que estaba, do que nos vira, Marisa Mallo. Era filla de labregos pobres. Na súa aldea había moi poucas cousas bonitas. Recordábas as mortiñas, chea de fume, ou moscas ou de caracois. Todo tiña, empezando polas paredes, un aquel de empedrado bruto. Todo tiña un pouso de rotulación rancho, unha cor sabre envellecida. Camiñaba como metía nos ollos pola maña cando ía coas vacas, todo o vía con esas gafas verdes pradonas e o corazón cheo de tesouros. Unha era a súa irmanciña pequena, Beatriz, unha louriña de ollar vello. Imaginábaa na casa que miraba como a outra era ela, sempre acariñada e coa man gardaba as súas xoias: un pendente de adicación como o chocolate, un rosario, unha medalla de ouro: vencéronlla unha branquela do seu pai, e unhas fibelas nacaradas de suxeitar o peite. Ela tiña tamén, nun frasquiño, o meu primeiro dente. A primeira vez que viu a Marisa Mallo foi cando ía ela buscar flores á beira do camiño. Andaba descalza e tiña unha vara na man. Parecía un gran e rico rolo por un punto de lúa, e collía a flor coa medida do pé. Para el eran días de festa, os únicos que tiñan sentido desde que morreu o seu pai. Aliñaba as vacas, despois limpaba. Quen viña entón era Marisa, vestida cun vestido vermello fino, cun perrillo na man, e o cabelo atado cun lazo. A primeira vez que viu a Marisa Mallo foi cando ía pasear pola feira vella, onde se facían os bailes, que quedaban entre os chapóns e as paradas de porcos e patacas novas. E soñaba que poñiamos un pozo de merda abaixo e o porquiño era tan fino que podía disfrazalo porque tiña a cabeza de seu pai. Aínda que non o dixese, el quería ser a Marisa. E sobre todo, a neta do alcalde de Fronteira. Xa non lle importaba. O lapis do carpinteiro.

Xosé Miranda

Era fillo dunha viúva. A súa casa daba ó Regueiro dos Hortos, camiño de terra pisada no Vico Novo polo que baixaba da cidade un regato cantareiro, de auga cristalina no verán e de auga oculta e néboa sonora no inverno. Máis que casa, a deles era unha casoupa cun galiñeiro detrás e unha horta da que sacar fabas, nabizas e cebolas. Desde alí víase o exterior da muralla, a Porta Miñá e as torres da catedral, sobre as que os azores voaban en círculo e as foelpas danzaban ingrávidas. Os invernos daquela eran longos e fríos. A súa familia era moi relixiosa. Tódolos días subían ata a basílica e oraban ante os altares dos doce apóstolos. Alí aprendeu a dor do pecado e o orgullo de ser cristián e o valor da renuncia e do sufrimento. Tamén aprendeu a diferenza entre miserables e poderosos, e a vaidade e a vacuidade dos sacerdotes. Para chegar á catedral tiñan dous camiños, que o neno percorría a pé indistintamente. Un entraba na cidade pola Porta Miñá e cruzaba o barrio dos tintureiros; o outro chegaba ata a Igrexa da Virxe do Camiño, seguía polo foso da muralla e metíase en Lugo pola porta do Postigo. En ambos había que pasar a carón da igrexa parroquial, á que acudían os domingos, e do pequeno cemiterio anexo. Cruces e lápidas divisábanse desde o sendeiro. Para vencer o medo facíase acompañar polo seu can, ó que chamaban Céler. Contaba quince anos cando, regresando á casa unha noite despois de rezar as completas, tivo un encontro transcendental. O aire xeado queimáballe o nariz, e o alento ía formando nubes diante del. A lúa sacaba brillo das toradas de neve e dos tellados pendían os carambos. De súpeto, o can parou. Sobre unha das lápidas descansaba un lobo enorme, amarelo, que os ollaba con ollos vermellos como faíscas. Sentiu un arrepío que lle percorría o espiñazo e notou que tamén o Céler tiña os pelos de punta. Afortunadamente o lobo, indiferente, liscou saltando o valo e perdeuse nas leiras. Esa noite non puido durmir. Continuamente acordaba sobresaltado polos ouveos e polos laios das vítimas. Levouse antes da prima e armado coa fouce e coa forquita surtiu ver. As pegadas dos lobos enchían o rueiro e o sangue manchaba a neve enzoufada arredor das cortes e dos galiñeiros. Procurou a Céler sen atopalo. Un veciño díxolle que viran o seu corpo degolado e case devorado por enteiro e que non era de estrañar, pois os cans son o prato preferido dos seus curmáns salvaxes. Chorou longamente e as bágoas esvarábanlle ata o queixo e quedaban alí colgando coma barbas conxeladas. Daquela estendeuse por Lugo o rumor de que Froilán, un veciño seu do mesmo barrio que andaba de anacoreta, trouxera das súias viaxes un lobo domesticado que lle obedecía coma un can. Achegouse a ver a novidade e comprobou como o animal seguía ó seu amo polas rúas, como agardaba deitado cando entraba nas igrexas, como pasaba a carón das pitas e das ovellas sen lles facer mal, como se recollía piadoso nas horas de oración e como pacífico durmía baixo as árbores do xardín conventual. Se non fose polos ollos, que os distinguían do mel escuro, case pensaría que se trataba do mesmo que conducía os lobos a noite que ceeron ó Céler, pois os dous eran amarelos nun país de lobos morenos, e de talla improbable e desmesurada. Froilán deostaba ós principais nas prazas públicas e ás portas dos templos enxalzaba ós modestos. Abruptamente revelóuselle o seu camiño, renegou do século, despediuse da súa mai e dos seus irmáns e seguiu ó eremita. Xuntos atravesaron os vales e as montañas ata chegar ó reino de Asturias e aínda máis alá. Froilán calzaba abarcas de coiro e ía á xineta nun burriño novo que substituía o que comera a fera, e o seu discípulo acompañábao andando e descalzo. Cando lle inchaban os pés parábanse a descansar. O lobo lambíalles as feridas e humillaba a cabeza oíndo as oracións do amo. Corría o outono e as follas amarelas precedíanos na viaxe. Os peregrinos volvían a cabeza ó velos pasar. Por fin chegaron ó monte Cucurrino e o ermitán amosoulle a ermida que pretendía rematar e a cova na que vivía. Dela exhalaba un perfume que lembraba o do fiúncho e o da madreselva. As flores enchían as paredes e polas noites, para que puidesen asearse e ler a Biblia, o teito acendíase cunha luz sobrenatural. Cando Froilán durmía a luz adelgazábase e velaba o seu sono. Catro meses permaneceu o mozo co seu mestre. Apenas comían; landras, castañas, noces, mazás, raíces, saltóns, algunha troita, de cando en vez un coello, codorniz ou pan duro e queixo de cabra que lles traían as xentes. Pero no máis cru da invernia a cova seguía coa mesma temperatura, como se quixese preservar a vida do santo, e as flores seguían ateigando as paredes e o perfume era cada vez máis intenso. Chegaron as grandes nevadas e desapareceu a comida. Unha tarde Froilán despediu ó lobo, devolvéndolle a liberdade, e faloulle do vicio e da necesidade. O lobo é malo por necesidade e por costume, e por iso devora homes. Mais o lobo non devora outros lobos. Os poderosos do mundo, en cambio, son malos por vicio e por afán de poder e riquezas, e non dubidan en roubar ó orfo e á viúva. Sen embargo, tamén por eles, mesmo por eles, morreu o Fillo de Deus. Máis fácil foi predicarle a ese lobo, fresco aínda o sangue do seu burro no fuciño afiado, ca ós bispos e ós nobres e ós comerciantes adiñeirados. Máis sinxelo cambiar os seus costumes cós dos soldados e os monxes e os labregos. Esa madrugada o rapaz pediulle unha graza a Deus e marchou sen despedirse, cara a montañas aínda máis altas, solitarias e inaccesibles. Quería ser máis humilde ca Froilán e avanzar na imitación de Cristo. Non lle importaba a idea da morte. Tamén El morrera por tódolos homes. Xa que os lobos lle producían pavor, pensaba evanxelizar ós lobos. Levarlles a palabra de salvación a aquelas bestas feroces e sanguinarias. Para facelo todo máis completo, durmiría ó relento. Así o seu milagre sería maior có do seu mestre e demostraría ós poderosos a forza do amor e da fraternidade. O seu desexo foille concedido. Acampou entre lobos, que ó principio só lle demostraron indiferencia. Tivo a gloria de velos vir en fila nas noites de lúa chea, un tras outro ata o horizonte, pisando todos no mesmo sitio para non delatar o seu número, e a de velos cazar en grupo, e a de ver como coidaban as crías e como lles levaban a mellor comida e ata como chegaban a devolvela dos seus estómagos para alimentar ós fillos. Así comprobou que o amor e a fraternidade son meirandes entre os animais ca entre os humanos e empezou a pensar que talvez Cristo foi home porque os homes son as peores criaturas sobre a Terra. Predicáballe falándolles da maldade dos señores e da bondade de Xesús e dos apóstolos; instábaos a deixar a rapina e o latrocinio, a non asaltar máis galiñas e ovellas, a desexar o saibo do sangue quente e a apreciar as verduras e as herbas; contáballes do paraíso terreal, cando eles falaban aínda, e do Paraíso auténtico ó que todos estaban destinados; lía lles pasaxes da Biblia, repetíalles as benaventuranzas, parándose moito na dos mansos que herdarán a terra. Un día achegouse un lobo, as orellas gachas e o rabo entre as pernas, e sentou a escoitalo. Ó día seguinte eran dous, logo tres, logo moitos ou tódolos lobos dos arredores os que se reunían cada tarde para oír os seus sermóns. Celebrou o seu triunfo e dirixiuse a Lugo para alí predicar como fixera Froilán. Pronto se sabería en todas partes e os poderosos tremerían só de pensar no poder de convicción das súas palabras. As arengas tronaban xa no seu maxín. Camiñaba descalzo e sen xibón. Levaba soamente a camisola e uns calzóns. Fixérase insensible ó frío e á fame. Semellaba, de tan fraco, un saco de ósos. Algunhas foelpas temperás viñan revoando caer sobre o seu rostro. Os seus ollos, azulísimos, imitaban a cor do ceo de inverno. Caeu a noite. As estrelas parecían ramos de flores e a lúa, redonda e branca coma unha hostia, lembráballa á comuñón universal. Pasou a carón dun cemiterio. As sombras das cruces caían sobre as lápidas. Nunha delas, bruscamente, adiviñou a figura dun lobo. Os cairos brancos destacaban entre a pelaxe amarela. Ó principio pensou que se trataba do animal de Froilán. Pero os ollos vermellos, brillando coma musicas, o talante, a envergadura, sacárono do seu erro; polo contrario, era o mesmo lobo que vira dous anos antes, na igrexa da Virxe do Camiño. Quixo falarlle e viuse incapaz. Soubo que a fera non lle obedecería. Sentiu pavor e deixou caer o fardelo coa Biblia e as escasas pertenzas. O animal ergueu o rabo, recachou a fuciño, estirou as orellas e gruñíu rouco, ameazante. O home cae de xeonllos e pensou rapidamente na súa vida de fervor. Tamén no seu can, Céler. Non comprendía por que Deus o castigaba así. El cría que Deus o amaba máis ca ningún, que renunciara a todo, que evitara coidadosamente todo pecado. Aquela fera tiña algo de demoníaco. Un lume cada vez máis grande ardíalle nos ollos. Mentres choraba entendeu que o lobo era ou representaba a súa soberbia, a que non soubera refrear, e sentiuse un fracasado, pois era evidente que Froilán puidera controlar a súa. Mentres os afiados dentes esgazaban a súa carne pediu perdón a Deus e encomendoulle a súa alma. Un meses despois pasou por alí Froilán, de viaxe a Lugo. Xa era primavera e os regatos cantaban alegres baixando dos montes. No alto dun outeiro, ó pé dun cemiterio, arrecendía unha mazaíra. Sentiu que algo moi triste e excepcional pasara naquel lugar e axeonllouse a rezar baixo a árbore. Bendiciu a mazaíra, encheu as faldriqueiras e as alforxas do burro de mazás camoesas e foi todo o camiño mastigando envolto naquel aroma que lle lembraba a súa infancia. Pareceulle que na árbore quedaban tantas froitas coma cando chegara. Cando volveu pasar, avanzando o outono, a árbore estaba chea. As pomas caían ó chan para dar de comer ós ourizos cachos e centos de paxaros de tódalas cores alimentábanse nas súas polas. Froilán deixounas estar e encheu os petos e as alforxas. Pareceulle que cada vez que collía unha mazá brotaba outra. Bendiciu as aves e o pomar e marchou. Aínda outra vez volveu Froilán, en pleno inverno, e a mazaíra, repleta, regalaba vida polos arredores. Pasaron os días e o santo foi monxe, fundou conventos, foi bispo por que o reclamou o pobo de León e morreu. Pasaron días, e anos, e séculos, e unha tarde dun verán inclemente un peregrino, cos descalzos pés chagados, detívose a descansar no alto de dunha lomba, onde en tempos houbera un cemiterio. Xa non había cruces nin lápidas nin cruces, só ruínas, pero había unha mazaíra ateigada de froitas perfumadas e saborosísimas. O peregrino saciou a súa fame e descansou á sombra da mazaíra. O seu nome era Xoán, pero todos lle chamaban Francesco. Como Froilán, foi santo, non quixo ser sacerdote, desprezou as xerarquías, falou coas aves e cos lobos, fundou mosteiros de humildes e mulleres, foi monxe e andador, amou a Deus e ás súas criaturas e viviu en paz coa natureza; como Froilán, morreu unha noite entre o tres e o catro de outubro, cando as follas caídas, humildes como monxes xiróvagos, peregrinan dun lado a outro ata caer ó chan e acabar sendo humus. A Igrexa puxo as festas dos dous santos en días consecutivos, e consecutivo é tamén o seu sitio á dereita de Deus, que se cadra os confunde un pouco, tanto se lle parecen. A eles non lles importa; pasean xuntos, collidos do brazo, e falan de estrelas e de flores. Un é un vello duns setenta anos, o outro un home na sazón da idade. Ás veces vai con eles un mociño que lles ofrece alegremente mazás coloradas. Os santos acéptanas e sorrín. E se un se fixa ben pode ver, polo rabo do ollo, como os seguen, a catro patas, unhas beatíficas sombras brancas. O demo á orella. HOMO HOMINI LUPUS. 

Ledicia Costas

Emma non recordaba canto tempo levaba sen falar con Mario. Borrara as últimas mensaxes que se enviaran e eliminara o seu número de teléfono da axenda. Algo absurdo, porque o sabía de memoria. Fixérao porque sentía que para afastarse de verdade necesitaba que desaparecese todo o que lle lembraba a el. Tiña dereito a empezar de novo, a construír unha vida pola súa conta. A non pensar nel cada vez que daba un paso, por pequeno que fose. Recostada no sofá do salón, a media luz e con aquela cunca de leite fumegante entre as mans, sentíase patética. Nunca buscara nas súas parellas un refuxio para a soidade, mais agora mesmo asolagábaa un baleiro que nunca antes sentira, difícil de aturar. Iso facía que se cuestionase a súa vida, de arriba abaixo. Non botaba de menos a Pablo, practicamente nin se lembraba del, e ese pensamento torturábaa. Compartiran os últimos oito anos das súas vidas. Por momentos pensaba que o utilizara. Quixérao, iso era innegable. Pero sempre soubera que a relación estaba condenada á ruptura e que sería ela quen lle acabaría poñendo fin. Desangrábase cada vez que o pensaba. Sempre Mario. Mario polo Nadal, cando as luces escintilaban en cada rúa e se respiraba nostalxia. Mario de madrugada, cando espertaba en plena noite sabendo que na súa cama estaba o home equivocado. Mario en cada xeada, en cada baño de sol, en cada canción. Sempre Mario, pero Mario estaba noutra casa, noutra vida, con outra muller. Como se pode extirpar do teu interior algo que prendeu con tanta forza? As raíces tiñan tal cantidade de brazos que semellaban as súas propias arterias. Era todo demasiado confuso e non lograba ver o tóxico que resultaba. Ninguén te prepara para algo así. Tampouco para o baleiro que deixa a morte. Talvez por iso sexan dúas clases de dor tan semellantes e tan difíciles de xestionar. Se Mariña estivese viva, non dubidaría en confesarlle todo o relativo a Mario e escribirlle algo do estilo: «A miña vida sentimental é unha maldita canción dos Smiths e eu quero sacar a cabeza pola fiestra e berrar ata partirlle os tímpanos». Mariña mandaríalle unha frase que a faría rir e o baleiro diluiríase, aínda que só fose durante un anaco. Hai cousas que só unha irmá pode comprender. E se estaba idealizando a súa imaxe, tiña dereito. Cadaquén xestiona a dor e as ausencias como pode. Tiña amigas coas que poder falar disto, mais non quería facelo. Verbalizalo era admitir o fracaso e non se sentía con forzas. En varias ocasións, a súa mellor amiga, a única persoa coa que podía falar de todo aquilo sen medo a sentirse xulgada, dixéralle que non era saudable tragar así con todo. Que o seu silencio era un xeito de envelenarse e que acabaría por pasarlle factura. Probablemente levase razón, mais era incapaz de facer as cousas doutro xeito. Colleu o móbil da mesa para ver a hora. Eran case as doce da noite. «Demasiado tarde para chamar a mamá». Debería deixar de adialo, poñerse en contacto con ela e dicirlle que todo estaba ben. Contarlle as cousas que as fillas lles contan ás nais. «Instaleime nunha casa moi bonita, nun barrio con nome de paxaro. A néboa é coma en Londres, pero sen Beefeater nin nora, nin Támese. Na universidade a primeira impresión foi moi boa. O meu compañeiro de despacho é un comisario rancio, pero polo menos esforzouse por semellar amable». Non era quen de contarle nada diso. A súa relación arrefriara nos últimos cinco anos. Botábaa moito de menos. Distanciaranse tanto… Máis aínda desde que empezara a saír con aquel profesor de Física. Era soberbio, egocéntrico e pedante. Encarnaba todo aquilo que ela detestaba nas persoas. Quizais co tempo. Quen sabe. Con Pablo non. Con el nin sequera o tempo podía facer de árbitro.  Infamia. 

Xosé Neira Vilas

Eu son Balbino. Un rapaz da aldea. Coma quen dis, un ninguén. E ademais, pobre. Porque da aldea tamén é Manolito, e non hai quen lle tusa, a pesares do que lle aconteceu por causa miña. No verán ando descalzo. O po quente dos camiños faime alancar. Magóanme as areas e nunca falta algunha brocha para espetárseme nos pés. Érgome con noite pecha, ás dúas ou tres da mañá, para ir cogando, restrebar ou xuntar monllos. Cando amanece xa me doi o lombo e as pernas. Pero o día comeza. Sede, sol, moxardos. No inverno, frío. Ganas de estar arreo ó pé do lume. Muíños apeados. Faladurías de vellas e lobos. Os brazos son coma espeteeiras para encolgar farrapos. Murnas, fridas, dedos sen tentos. ¡Que saben desto os nenos da vila! Eles ignoran o que eu penso mentres boto ó corpo un gurrucho de caldo con broa. Ou o que sinto cando estou no monte pingando, aterecido, vendo por entre a chuvia un fantasma bretemoso en cada árbore. A aldea é unha mestura de lama e fume, onde os cans ouvean e a xente morre «cando está de Deus», como di a madriña. Os rapaces somos tristes. Enredamos, corremos tras dos foguetes e ata rimos, pero somos tristes. Temos a pobreza e os trafeos da terra aniñados nos ollos. Eu quixera andar mundo. Ir por mares e terras que non coñezo. Nacín e crieime na aldea pero agora síntoa pequena, estreita. Coma se vivise nun cortizo. Teño pensamentos que non lle podo contar a ninguén. Alguńs non me entenderían e outros chamaríanme tolo. Por eso escribo. E despois durmo coma unha pedra. Quedo desafegado, libre, coma se me quitasen de enriba un bocoi. ¡Cousas miñas! E tamén de Smith, o capitán que estivo na guerra e cando volveu para a casa púxose a escribir todo o que lle acontecera. Así está nun libro que me trouxo o Landeiro. ¡Se eu fixese un libro! Nin falar. Oxalá non me atopen o caderno. Daríame vergoña. E non é para menos. Porque nel baldeiro o que sinto. Moi pouca xente o fai. Todos abren o peito para dúas cousas: para dicir a verdade ou para arredarse dela. Na miña casa non me comprenden. E é o peor que lle pode suceder a un, pero a moita xente non se lle dá. Eu non sei se esvarío. Vexo o mundo darredor de min e adoezo por entendelo. Vexo sombras e luces, nubeiros que viaxan, lume, árbores. ¿Qué é todo esto? Ninguén me di, poño por caso, para que serven as estrelas, nin onde morren os paxaros. Sei de certo que moitísimos anos antes de nacer eu xa había sol e pendellos e fuxía a auga polo río. E estou segruo de que todo seguirá igual despois de que eu morra. Virá máis xente, e máis, tripando uns nos outros, esquecéndose adrede dos que morreron, coma se non houbesen vivido. Escribir no caderno —¡quen o diría!— é coma baldeirar o corazón. Parece un milagre. Pois ó fin de contas non pasa de ser unha conversa comigo mesmo. Pero para min é milagre todo. Dende as pingueiras da chuvia ata o canto do grilo. Aínda que se me ocurrise facer un libro, como fixo Smith, de pouco valería o que contase. Smith estivo na guerra, e eu son a penas «o neno», como me chaman na casa. Son Balbino. Un rapaz da aldea. Un ninguén. Memorias dun neno labrego,

Manuel María

RAPAZAS

As rapaciñas da Chaira

son caladas e lanzales:

os ollos cor abelaira,

corpo de vimbios vinbiales.

Teñen gracia e sinxeleza

e unha sutil fermosura.

A Chaira deulles beleza,

a soidade, fondura…

Son mozas de moi bon ver

coa humildade da campaza.

¡O que percure unha muller

busque na Chaira rapaza!

PAN

O pan centeo é un tesouro:

semella a terra que o deu.

¡É como a terra de mouro

porque na terra naceu...!

GANDO

O gando da Terra Chá é

mui fermoso:

ollos grandes, corna levada

e pelo raso, fino, moi lustroso

e o paso lento cando fai a andada.

Eu vexo o país nos seus ollos

É mansel, ledo e comedido.

¡Sólo Anxelio boi ben dicido

pra que o conserve sempre de bon xeito!

ORBALLO

¿Serán bágoas da noite

cando tivo que morrer

as pingotas do orballo

tremelucindo ó mencer?

¿Ou son bágoas de ledicia,

as primeiras da mañán,

estas pingas de rosada

que sobre as cousas están?