De maatschappelijke discussie over drugsgebruik en legalisatie raakt aan tal van kwesties, zoals criminaliteit, gezondheid en politieke verantwoordelijkheid. Tijdens een lezing aan de Erasmus Universiteit kwamen criminoloog dr. Jaren Eski en cannabisonderzoeker Amazing Kroon aan het woord om hun perspectieven te delen. Het gesprek benadrukte dat drugsgebruik, zoals het recreatief gebruiken van cannabis, cocaïne of MDMA, wijdverbreid is onder vooral jongeren. Dit gebruik lijkt vaak onschuldig, maar brengt op de achtergrond complexe en soms verontrustende implicaties met zich mee. Zo werd aangehaald dat drugsgebruik in verband kan worden gebracht met de dodelijke en illegale activiteiten in bijvoorbeeld de haven van Rotterdam. Dit roept de vraag op of de consument, zelfs bij incidenteel gebruik, indirect bijdraagt aan criminele praktijken. De argumenten voor legalisatie omvatten het potentieel om de georganiseerde misdaad te bestrijden door de markt uit hun handen te halen en onder staatstoezicht te plaatsen. Het zou ook de mogelijkheid bieden om kwaliteitscontrole te verbeteren en het gebruik beter te reguleren, zodat verslavingszorg en preventieprogramma’s effectiever kunnen worden ingezet. Tegelijkertijd is er de angst dat legalisatie nieuwe problemen creëert, zoals een stijging in gebruik en de bijbehorende maatschappelijke kosten. Dr. Eski benadrukte dat er een mismatch is tussen het beeld dat mensen van drugs hebben en de realiteit van het gebruik en de gevaren. Hij wees erop dat een cultuur van normalisatie en het onschuldige imago van sommige drugs, zoals cannabis, kan bijdragen aan een onderschatting van de risico's. Kroon legde uit hoe de effecten van cannabis en andere drugs op de hersenen variëren, afhankelijk van factoren zoals de leeftijd waarop men begint met gebruiken en de frequentie van gebruik. Ze noemde onderzoeken die aantonen dat langdurig cannabisgebruik veranderingen in de hersenstructuur kan veroorzaken, vooral in gebieden die belangrijk zijn voor geheugen en motivatie. Dit draagt bij aan het risico van afhankelijkheid en psychische klachten zoals angst en depressie. Kroon benadrukte dat het wetenschappelijk onderzoek naar cannabis nog relatief jong is en dat er veel aspecten zijn waar nog weinig over bekend is, vooral in vergelijking met het uitgebreide onderzoek naar alcohol en tabak. De juridische en praktische uitdagingen van legalisatie werden ook belicht. Het idee van regulering is aantrekkelijk, maar de uitvoering ervan is complex. Volgens Eski kan legalisatie zonder internationale afstemming leiden tot een 'waterbedeffect', waarbij de criminaliteit zich eenvoudig verplaatst naar landen waar de wetgeving strenger blijft. Dit werd geïllustreerd door de opkomst van nieuwe routes en smokkelmethoden, zoals het verplaatsen van drugslaboratoria naar landen met minder controle. De vraag hoe ver een legalisatiebeleid moet gaan, werd aan de orde gesteld. Moet het beperkt blijven tot cannabis, of moeten harddrugs zoals cocaïne en opiaten ook worden overwogen? Eén van de moeilijkheden is het creëren van een balans tussen regulering en het handhaven van de wet. Kroon en Eski wezen erop dat de Nederlandse overheid al moeite heeft met het handhaven van bestaande regels, wat vragen oproept over de capaciteit om een reguleringssysteem effectief te beheren. Kroon noemde het voorbeeld van de achterdeurproblematiek in coffeeshops, waar de verkoop van cannabis aan klanten wordt gedoogd, maar de inkoop illegaal blijft. Dit schept een paradoxale situatie die criminaliteit in stand houdt. De recent aangekondigde 'wietproef' is een poging om dit te veranderen, maar het blijft de vraag of dergelijke experimenten voldoende zullen zijn om het complexe drugsprobleem aan te pakken. Er werd ook gesproken over de culturele en historische aspecten van drugsgebruik. Eski legde uit dat het gebruik van middelen al sinds de oudheid een rol speelt in menselijke gemeenschappen, van religieuze rituelen tot sociale ceremonies. Dit draagt bij aan de discussie over de 'natuurlijke' drang van de mens om middelen te gebruiken om het bewustzijn te veranderen. Vanuit dit perspectief zou legalisatie een erkenning kunnen zijn van een onvermijdelijk deel van de menselijke ervaring. Aan de andere kant werd erop gewezen dat dit gebruik, als het onbeperkt en ongereguleerd is, kan leiden tot ernstige gezondheidsrisico's en verslaving. Een belangrijk punt van zorg is de impact van legalisatie op de volksgezondheid. Kroon merkte op dat het gebruik van gereguleerde drugs potentieel veiliger is vanwege de betere controle over kwaliteit en dosering. Dit zou het risico op vervuilde producten verminderen en consumenten beter beschermen. Toch waarschuwde ze dat het risico van afhankelijkheid en de mogelijke toename van gebruik niet mag worden onderschat. In landen waar recreatief cannabisgebruik is gelegaliseerd, zoals in delen van de VS en Canada, zijn er aanwijzingen dat het gebruik is toegenomen en dat de perceptie van het risico van cannabisgebruik is afgenomen. Eski sloot zijn betoog af met de boodschap dat het essentieel is om het 'waarom' van drugsgebruik beter te begrijpen voordat grootschalige beleidsveranderingen worden doorgevoerd. Hij betoogde dat het gebrek aan begrip van de menselijke motivatie achter drugsgebruik de reden is dat huidige wetgeving vaak faalt. Door deze motivatie te begrijpen, zou beleid effectiever en humaner kunnen worden, met aandacht voor zowel preventie als ondersteuning van gebruikers. Samenvattend blijft de vraag naar legalisatie van drugs een ingewikkeld en gelaagd debat, waarin ethiek, gezondheid, criminaliteit en politiek samenkomen. De huidige status quo laat ruimte voor verbetering, maar de weg naar effectieve legalisatie en regulering is bezaaid met uitdagingen en vereisten voor een fundamentele herziening van maatschappelijke en beleidsmatige benaderingen.
