Het Schaduwspel van Surveillancekapitalisme. Pokémon Go is een voorbeeld van hoe technologie, vermomd als onschuldig vermaak, deel uitmaakt van een groter economisch model: surveillancekapitalisme. Dit model draait om het verzamelen en analyseren van gebruikersdata om menselijk gedrag te voorspellen en te beïnvloeden. Aanvankelijk dacht men dat persoonlijke data slechts bestond uit de informatie die gebruikers zelf gaven. Maar de werkelijkheid is dat het grootste deel van de data die bedrijven gebruiken voortkomt uit zogenoemde "digitale uitstoot" of restdata, zoals locatiegegevens en gedragsindicatoren. Dit werd al snel de basis voor uitgebreide modellen die niet alleen gedrag beschrijven maar ook toekomstige acties van gebruikers kunnen voorspellen. Pokémon Go, ontwikkeld binnen Google en uitgebracht door het onbekende Niantic Labs, illustreert dit principe. Hoewel het spel ogenschijnlijk draait om plezier en avontuur, is het echte doel het sturen van gebruikers naar specifieke locaties, betaald door bedrijven. Dit zogenaamde "footfall" mechanisme zorgt ervoor dat spelers zonder hun weten bijdragen aan het economische succes van bedrijven door simpelweg naar een locatie te gaan. De game werd zo een wereldwijd experiment in gedragsmanipulatie. Dit is niet uniek voor Pokémon Go; het is representatief voor hoe techbedrijven data verzamelen en gebruiken om hun commerciële doelen te bereiken. De schaal van surveillancekapitalisme reikt verder dan alleen marketing. Data van miljarden foto's op sociale media wordt bijvoorbeeld ingezet voor gezichtsherkenningstechnologieën, gebruikt voor toezicht en controle, zoals in China waar de Oeigoeren worden gevolgd zonder fysieke opsluiting. Het idee dat gebruikers onwetend blijven, is essentieel voor het succes van dit model. De processen achter de dataverzameling zijn bewust ondoorzichtig en verwarrend gemaakt om mensen in de rol van "gebruikers" te houden en hen te bedwelmen met gemak en comfort. Dit voorkomt kritische vragen en tegenstand. De exploitatie van persoonlijke data blijft grotendeels ongereguleerd omdat het zich in een juridische grijszone bevindt. Net als bij kinderarbeid in de industriële revolutie, ontbreekt er aanvankelijk wetgeving omdat de praktijken nieuw zijn. De tekst vergelijkt de huidige tijd met het vergulde tijdperk in Amerika, waarin industriëlen ongehinderd profiteerden totdat wetgeving en publieke verontwaardiging een einde maakten aan de uitbuiting. Tegenwoordig bevinden we ons in een soortgelijke situatie met surveillancekapitalisme. Techbedrijven zoals Facebook, die zelfs in staat zijn emoties van jongeren te voorspellen om hen te beïnvloeden, tonen aan hoe ver dit mechanisme reikt. Dit gebeurde ook in het geval van Cambridge Analytica, waar data werd ingezet om politieke voorkeuren te manipuleren. De urgentie om deze vorm van kapitalisme te reguleren komt voort uit de bescherming van onze democratische waarden en persoonlijke vrijheid. De democratie heeft eeuwen overleefd en kan ook deze uitdaging aan als er bewuste inspanningen worden geleverd om technologie binnen ethische grenzen te brengen. Het gaat om het veiligstellen van een toekomst waarin informatiebeschavingen niet alleen worden gedefinieerd door economische macht, maar ook door respect voor individuele rechten en privacy. Het is essentieel om nu op te treden, niet alleen om onzichtbare exploitatie te stoppen, maar om toekomstige generaties een wereld te bieden waarin vrijheid en zelfbeschikking centraal staan.
