Marcial Valladares

Era unha tarde a mediados de outono do mil oitocentos cincuenta, tarde apacible que gusto e melancolía daba a un tempo; gusto, porque sentíndo estaba todo, fixérase a vendima e, anque pouco e de uvas apestadas, fervía xa o mosto nas bodegas, maduro millo segaban os labradores nas súas veigas e nos soutos, gardando os rapaces as castañas, apañaban os degaros que aquí e acolá caían dos ourizos; melancolía, porque case ningunha gala, ningún encanto restaba xa da primavera e verán; montes e campos sen floríñas; terras, onde o centeo e trigo verdearan áridas, ou de color raxado; froiteiras, sen froita nos eidos; bosques e carballeiras, inda verdeando, si, pero en silencio e mostrando tal cal rama niños de paxaros viaxeiros que alí cantaron; viñas, coa folla medio amarele e entre os viñeiros, ou na enramada, mofo anunciando o parporrubio a vinda do triste inverno. Era unha tarde, en fin, e tres señoras, Otilia, súa nai e Adria, doncela desta, saíndo, a cousa das dúas e media, de Santiago, marchaban por Sar abaixo dereito a Angrois, todas en bestas de alugamento e acompañadas de Leto, alugador birollo, de poucas falas e que, mangas de camisa, ía braceando diante. Otilia, a máis nova das señoras, rompía a marcha despois de Leto. Nena de dezaseis anos, esvelta coma unha abrótea, era de cara longuiña, branco-rosada coma a margarida das herbeiras; ollos negros e lucintes coma acibeche; nariz, delgadiño, cal o pico da lavandeira, ou cauda-trémula, e a súa graciosa boca, semellante ó gomo da viña que empeza a abrir e mostra o tenro racimiño, mostraba tamén filas iguais de esmaltados dentes, a través de vermellos beizos. Levaba na cabeza un sombreirete de fina palla, color de trigo, con pluma verde, abrigando as frebas do seu cabelo castaño-escuro; corpiño de seda negra, con escotada manga, e un encarnado faldón de alpaca, con moito voo, tanto que, non podendo recadalo, caía polas ancas da fogosa mula que montaba. Seguía logo nun cabalo tordo a nai de Otilia, fachendosa señora duns corenta anos, seria e algo picada da variola, pero de fisonomía nada vulgar e con trazas de bonachona. Levaba tamén na cabeza un sombreirete de palla, color café, con plumas azuladas; por traxe, un vestido de meiríño, color de pasa, e, sobre el, unha manteleta de raso negro, con floco de cordón. Por último, noutra fogosa mula ía a doncela Adria, moza arrogante de trinta abrís e ollos gacios, fresca coma un poexo, alegre, cal mañá de verán. Un pañiño de seda, color limón, adornaba a súa cabeza, cuberta de pelo negro, coma unha amora, posto en rodetes de anchos cadrelos, e consistía o seu traxe nunha bata de carreiros azuis en fondo branco. Chegadas, en efecto, a Angrois, collen cara a Santa Lucía; atravesan este lugar e, deixando á man esquerda a igrexa de Marrozos, soben á Susana, onde Leto suaba xa polo a pelo, non porque sol, nin moita calor fixese, si porque de firme picaban as señoras, caladas todas e como a maneira de preocupadas. Distantes unhas doutras algún tanto, camiñaron así ata a Gándara, sitio que, fronte da taberna, parou Leto e, parando tamén aquelas deu cartos a nai de Otilia ó alugador, para que bebese. Bebeu este un gran vaso de tinto do ribeiro e Otilia, namentres, acercándose a Adria, díxolle a media voz con semblante triste: —No voy a gusto. Siento, a ratos, incomodidad en todo el cuerpo y se me figura que no paso de esta noche. —¡Bah, bah! Déjese V. de aprensiones. Venimos de comer, picamos mucho y alguna alteración es consiguiente, mas nada significa. —Adria mía, desengáñate y cree lo que te digo. Siento una cosa que no sentí jamás. Prepárate y ni un instante me abandones. —No piense V. tanto en eso. Vayamos más despacio y, luego que en casa estemos, venga lo que Dios quiera. Máis despacio, pois, dende a Gándara, e sempre polo camiño antigo, que aberta non estaba aínda a estrada que existe agora, pasan a ponte Buzacos, sobre o Texo, e de alí toman á Picota, Otilia, rompendo a marcha, coma antes, Adria, dando a dereita á nai daquela e falándolle desta sorte: —Señora, Otilia no va buena y teme lo que sabemos, pero témelo esta noche misma. —Nada de extraño tendría eso y, por mi parte, voy dispuesta a todo. ¿Qué te dijo? —Que me prepare y ni un instante la abandone. —Ni yo la abandonaré. Soy su madre y en mis oraciones pido a Dios por ella. ¿Qué culpa tiene la pobrecilla de lo que la está pasando?