Lula

A memoria política de Brasil e o papel da clase traballadora. O discurso de Luiz Inácio Lula da Silva neste ciclo de debates na Unicamp ten como obxectivo reconstruír a memoria política recente do Brasil, salientando o papel da clase traballadora e a súa loita por dereitos. Lula subliña a importancia de que a historia sexa contada dende a perspectiva dos traballadores e non só pola clase dominante, que tradicionalmente invisibilizou as súas loitas. A súa traxectoria persoal, dende a migración de Pernambuco a São Paulo, pasando polas dificultades económicas e a militancia sindical, serve de base para explicar como os traballadores comezaron a organizarse para reivindicar mellores condicións. A década de 1970 foi un período clave para o movemento sindical brasileiro, cando os traballadores metalúrxicos de São Bernardo do Campo iniciaron folgas que cuestionaban directamente a ditadura militar. Lula relata como a represión do réxime non só era física, senón tamén simbólica, coa imposición dunha visión única da historia que favorecía os intereses do capital. A creación do Partido dos Trabalhadores (PT) e da Central Única dos Trabalhadores (CUT) representou un esforzo por dar voz política á clase obreira e superar o sindicalismo tradicional, que estaba atado ao control estatal. Na súa análise da situación política e económica, Lula critica a desigualdade estrutural de Brasil, onde a democracia é formal pero non real, xa que a inmensa brecha entre ricos e pobres impide que todos os cidadáns teñan acceso aos mesmos dereitos e oportunidades. Ademais, destaca o papel da débeda externa como un mecanismo de opresión económica, defendendo que o seu pagamento perpetúa a miseria e limita a capacidade de investimento en educación e benestar social. A súa defensa dunha democracia auténtica inclúe a necesidade de eleccións directas, o fortalecemento da participación popular e a reforma da estrutura produtiva e sindical do país. Tamén denuncia a hipocrisía dos medios de comunicación e dos grupos empresariais, que, segundo el, se presentan como favorables á democracia pero boicotean as reivindicacións dos traballadores. A transformación de Brasil require organización, educación e conciencia de clase, elementos que deben ser impulsados por sindicatos, estudantes e intelectuais comprometidos coa xustiza social. O discurso conclúe cun chamamento á unidade e á loita continua, recoñecendo que o camiño cara a unha sociedade máis xusta é longo e esixente, pero só será posible se os propios traballadores se converten en protagonistas da súa historia.

Roberto Burle Marx

Roberto Burle Marx foi un destacado arquitecto paisaxista brasileiro, nado o 4 de agosto de 1909 en São Paulo e falecido o 4 de xuño de 1994 preto de Río de Xaneiro. É amplamente recoñecido por introducir o modernismo na arquitectura paisaxista de Brasil e por deseñar numerosos parques e xardíns que o fixeron mundialmente famoso. Ademais do seu labor como paisaxista, Burle Marx destacou como pintor, escultor, ecólogo, naturalista, artista e músico, reflectindo unha versatilidade artística que influíu profundamente no deseño de xardíns tropicais no século XX.  A súa primeira inspiración no ámbito do paisaxismo xurdiu durante unha viaxe a Alemaña en 1928, onde frecuentou o Xardín Botánico de Berlín e descubriu a riqueza da flora brasileira. Ao regresar a Brasil en 1930, comezou a coleccionar plantas arredor da súa casa e iniciou estudos na Escola Nacional de Belas Artes de Río de Xaneiro, onde se relacionou con figuras prominentes da arquitectura moderna brasileira, como Lúcio Costa e Oscar Niemeyer.  En 1932, Burle Marx realizou o seu primeiro proxecto paisaxístico para unha residencia privada dos arquitectos Lúcio Costa e Gregori Warchavchik. Este proxecto marcou o inicio dunha colaboración que se estendería a proxectos emblemáticos, como o Pabellón de Brasil na Feira Mundial de Nova York en 1939 e o complexo da Pampulha en 1942. En 1949, adquiriu o Sítio de Santo Antônio da Bica, nos arredores de Río de Xaneiro, onde estableceu un vasto xardín e colección de plantas tropicais. Este lugar, coñecido hoxe como Sítio Roberto Burle Marx, alberga máis de 3.500 especies de plantas e foi declarado Patrimonio Mundial pola UNESCO en 2021, destacando o seu deseño modernista e a súa importancia na preservación ambiental e cultural.  Ao longo da súa carreira de 62 anos, Burle Marx completou case 3.000 proxectos de xardíns e parques en diversos países, incluíndo Brasil, Arxentina, Chile, Francia, Sudáfrica e Estados Unidos. O seu traballo caracterizouse por un enfoque abstracto e artístico, integrando elementos como a auga e a vexetación nativa brasileira nos seus deseños. Ademais, foi un dos primeiros en abogar pola conservación das selvas tropicais de Brasil, contribuíndo significativamente ás ciencias botánicas coa descuberta de novas especies de plantas, das cales máis de 50 levan o seu nome. A súa influencia esténdese máis aló do paisaxismo, xa que tamén se destacou como pintor, escultor, ilustrador e deseñador de xoias, reflectindo unha profunda conexión coa arte e a natureza. A súa morte o 4 de xuño de 1994 marcou o fin dunha era no deseño paisaxístico, pero o seu legado continúa inspirando e influíndo a xeracións de arquitectos e artistas en todo o mundo.

Jorge Amado

O contador do Brasil profundo Jorge Amado (1912-2001) foi un dos escritores brasileiros máis importantes do século XX, recoñecido pola súa capacidade para contar historias que reflicten a identidade, os conflitos e os desexos do pobo brasileiro. Nado en Itabuna, Bahía, a súa obra está marcada polo realismo social, o humor e a sensualidade, con novelas ambientadas no mundo rural do cacao e nas cidades costeiras da Bahía. Títulos como "Gabriela, Cravo e Canela" (1958), "Dona Flor e Seus Dois Maridos" (1966) e "Tieta do Agreste" (1977) foron levados ao cinema e á televisión, consolidando personaxes inesquecibles. O seu compromiso político levouno ao exilio e á censura, pero tamén á militancia no Partido Comunista e á defensa dos dereitos sociais. Con máis de 4000 personaxes creados e libros traducidos a máis de 33 idiomas, a súa obra segue viva como un retrato da mestizaxe cultural do Brasil.

Ayrton Senna

O mito da Fórmula 1 Ayrton Senna (1960-1994) foi un dos máis grandes pilotos de Fórmula 1 da historia, recoñecido polo seu talento, determinación e perfeccionismo ao volante. Nado en São Paulo, desde pequeno mostrou unha habilidade extraordinaria para o automovilismo, destacando en karts e categorías menores antes de debutar na F1 en 1984. O seu primeiro gran éxito chegou co equipo Lotus, onde gañou carreiras espectaculares baixo a chuvia, pero foi na escudería McLaren (1988-1993) onde acadou a lenda, logrando tres campionatos mundiais (1988, 1990 e 1991) e protagonizando unha das maiores rivalidades do automovilismo contra Alain Prost. Senna destacábase pola súa velocidade extrema en clasificacións, o seu dominio en condicións adversas e unha agresividade controlada que o facía imbatible nas primeiras voltas. En 1994, fichou por Williams buscando un cuarto título, pero un fallo mecánico no Gran Premio de San Marino, en Ímola, o 1 de maio, levou á súa tráxica morte, un suceso que marcou a historia da F1 e impulsou grandes melloras na seguridade do deporte. A súa influencia transcendeu as pistas, sendo recordado como un heroe nacional en Brasil e unha icona global do automobilismo.

Paulo Freire

Paulo Freire (1921-1997) foi un pedagogo e filósofo brasileiro cuxa obra revolucionou a educación, especialmente no ámbito da alfabetización e da conciencia social. Nado en Recife, viviu a pobreza na infancia, o que influíu na súa visión da educación como ferramenta de emancipación. O seu libro máis emblemático, Pedagoxía do Oprimido (1968), establece os fundamentos do que chamou educación liberadora, un modelo que busca desenvolver a conciencia crítica nos estudantes, rompendo co ensino tradicional baseado na repetición e na pasividade. O seu método de alfabetización, aplicado en comunidades rurais, baseábase no diálogo e na aprendizaxe contextualizada, o que levou ao seu exilio tras o golpe militar de 1964. Influído polo marxismo e o existencialismo, Freire defendía que o coñecemento non debe ser imposto, senón construído colectivamente, e que a educación debe estar ligada á realidade social dos aprendentes. O seu concepto de "conscientização" propón que o proceso educativo debe axudar ás persoas a comprender as estruturas de poder que as oprimen para transformalas. A súa obra influíu en sistemas educativos de todo o mundo e segue sendo unha referencia en pedagoxía crítica.

Ruy Ohtake

Ruy Ohtake, nado en São Paulo o 27 de xaneiro de 1938 e falecido na mesma cidade o 27 de novembro de 2021, foi un destacado arquitecto e deseñador brasileiro, recoñecido por máis de trescentas obras realizadas tanto no Brasil como no estranxeiro. Fillo primoxénito da artista plástica Tomie Ohtake e do enxeñeiro agrónomo Alberto Ohtake, Ruy formouse en 1960 na Facultade de Arquitectura e Urbanismo da Universidade de São Paulo. A súa traxectoria profesional caracterizouse por proxectos que combinan innovación formal e funcionalidade, destacando pola súa capacidade para integrar elementos da cultura brasileira coa modernidade arquitectónica. Entre as súas obras máis emblemáticas atópanse o Hotel Unique e o Hotel Renaissance en São Paulo, así como o Instituto Cultural Tomie Ohtake, un centro dedicado á promoción das artes que leva o nome da súa nai. Tamén foi responsable do proxecto do Parque Ecolóxico do Tietê e do sistema de transporte urbano Expresso Tiradentes, ambos na cidade de São Paulo. A súa influencia estendeuse a outras rexións, como Brasília, onde deseñou o Hotel Royal Tulip Alvorada, o Estadio Bezerrão e o Brasília Shopping. No ámbito internacional, destaca a Embaixada do Brasil en Toquio, Xapón, considerada unha das xoias da arquitectura contemporánea na capital xaponesa. A súa obra caracterízase por formas ousadas e innovadoras, reflectindo unha linguaxe arquitectónica única que combina curvas e liñas rectas de maneira harmoniosa. A súa capacidade para crear espazos que dialogan co entorno e a cultura local consolidouno como un dos principais representantes da arquitectura brasileira contemporánea. Ademais da súa práctica profesional, Ruy Ohtake dedicouse á docencia, impartindo clases na Universidade Presbiteriana Mackenzie e na Universidade Católica de Santos, influíndo en xeracións de novos arquitectos co seu enfoque creativo e comprometido coa excelencia. Ao longo da súa carreira, recibiu numerosos recoñecementos, incluíndo a Medalla Anchieta e o Diploma de Gratitude da Cámara Municipal de São Paulo en 2012, en homenaxe á súa contribución á paisaxe urbana da cidade, especialmente en proxectos sociais no barrio de Heliópolis. A súa traxectoria foi marcada por unha constante busca de innovación e unha profunda conexión coa cultura brasileira, deixando un legado perdurable na arquitectura do país. A súa morte en 2021 representou unha gran perda para o mundo da arquitectura, pero as súas obras continúan inspirando e influíndo a profesionais e amantes da arte en todo o mundo.

Cartola

Deixe-me ir, preciso andar

Vou por aí a procurar

Rir pra não chorar

Deixe-me ir, preciso andar

Vou por aí a procurar

Rir pra não chorar

Quero assistir ao Sol nascer

Ver as águas dos rios correr

Ouvir os pássaros cantar

Eu quero nascer

Quero viver

Deixe-me ir, preciso andar

Vou por aí a procurar

Rir pra não chorar

Se alguém por mim perguntar

Diga que eu só vou voltar

Depois que me encontrar

Quero assistir ao Sol nascer

Ver as águas dos rios correr

Ouvir os pássaros cantar

Eu quero nascer

Quero viver

Deixe-me ir, preciso andar

Vou por aí a procurar

Rir pra não chorar

Deixe-me ir, preciso andar

Vou por aí a procurar

Sorrir pra não chorar

Deixe-me ir, preciso andar

Vou por aí a procurar

Sorrir pra não chorar

(Deixe-me ir, preciso andar)

(Vou por aí a procurar)

Elis

Elis Regina: A intensidade dunha estrela da música popular brasileira. Elis Regina consolidouse como unha das intérpretes máis destacadas da música brasileira grazas á súa personalidade arrolladora e á precisión das súas interpretacións, converténdose nunha referencia insuperable dentro do xénero. Desde os seus primeiros anos en Porto Alegre, onde foi descuberta por un produtor da Continental, ata a súa consolidación como unha artista autónoma, Elis sempre defendeu a liberdade creativa e a calidade musical, enfrontándose aos intereses comerciais das gravadoras. A súa relación coa industria musical estivo marcada por unha constante tensión entre a necesidade de preservar a identidade artística e as esixencias do mercado, o que a levou a cuestionar o papel das discográficas na imposición de tendencias e na mercantilización da arte. Foi unha das primeiras en entender que os artistas son os verdadeiros xeradores de valor na industria da música, denunciando a prepotencia das gravadoras e a redución da creatividade en favor do lucro. A súa versión de Romaria, de Renato Teixeira, exemplifica a súa capacidade para transformar cancións en himnos, elevando composicións ao máximo nivel de emoción e conexión co público. Elis tamén destacou como descubridora de talentos, abrindo camiño a novos compositores e apostando por repertorios innovadores nunha época de forte censura e control cultural. Sempre foi consciente do seu papel dentro do panorama musical, defendendo a necesidade dunha produción máis independente e a autonomía dos músicos fronte ao sistema establecido. A súa loita pola valorización dos intérpretes levouna a fundar unha asociación para a defensa dos dereitos dos músicos, intentando organizar unha clase traballadora frecuentemente ignorada e precarizada. O seu compromiso coa música e coas causas sociais reflectiuse tamén na súa postura crítica ante os medios de comunicación e os cambios no mercado fonográfico, denunciando o encarecemento dos discos e o afastamento da música do público popular. O seu legado transcende os discos, converténdose nunha referencia ineludible para as novas xeracións de artistas. A súa capacidade para reinventarse e a súa honestidade brutal marcaron a súa traxectoria, consolidándoa como unha das voces máis icónicas do Brasil. A súa voz e a súa actitude rebelde seguen vivas, lembrando que a arte verdadeira non se somete a intereses comerciais nin a modas pasaxeiras.

Tom

O pioneiro que redefiniu a música brasileira. Antonio Carlos Jobim, coñecido como Tom Jobim, foi o arquitecto sonoro da bossa nova e un dos compositores máis influentes da música popular do século XX, unindo a tradición do samba coa sofisticación harmónica do jazz. A súa capacidade de experimentación e refinamento levouno a transformar a paisaxe musical do Brasil, creando un estilo elegante e universal que conquistou o mundo. Nacido en 1927 no Rio de Janeiro, Jobim comezou a súa carreira como pianista e arranxador, pero foi coa chegada dos anos 50 cando consolidou a súa identidade artística, colaborando con nomes como Vinícius de Moraes e João Gilberto. A súa obra mestra, Chega de Saudade, lanzada en 1958, marcou o inicio da bossa nova, un xénero que suavizaba o samba tradicional cunha instrumentación máis sutil e harmonías influenciadas pola música clásica e o cool jazz. A súa relación con Vinícius foi fundamental, e xuntos crearon cancións inmortais como Garota de Ipanema, Água de Beber e Insensatez, que se converteron en embaixadoras da música brasileira. A internacionalización da súa música produciuse na década de 1960, cando artistas como Frank Sinatra e Stan Getz interpretaron as súas composicións, levando a bossa nova ás máis altas esferas da música mundial. Jobim non só foi un innovador musical, senón tamén un poeta sonoro que capturou a esencia do Brasil a través da súa fascinación pola natureza e a paisaxe carioca. Os seus discos, como Wave, Matita Perê e Urubu, mostran unha evolución cara a unha estética máis sinfónica e experimental, onde os arranxos orquestrais dialogan cun lirismo melancólico e refinado. Nos seus últimos anos, seguiu producindo música con grande delicadeza, mantendo a esencia da bossa nova pero enriquecéndoa con elementos máis complexos. O seu legado transcende xeracións, sendo un dos poucos artistas brasileiros que lograron converter a súa música nun patrimonio global, influenciando compositores e intérpretes de todo o mundo. A súa capacidade de fusionar o popular co erudito, a sinxeleza coa sofisticación, converteu a Tom Jobim nunha figura irrepetible, un pioneiro cuxa obra segue a ser unha referencia fundamental na música moderna.

Cartola

Cartola, foi un dos maiores compositores da música brasileira e unha das figuras máis emblemáticas do samba. Nado en 1908 no barrio do Catete, no Río de Xaneiro, e criado no Morro da Mangueira, foi un dos fundadores da escola de samba Estação Primeira de Mangueira e autor de clásicos que definiron a esencia do samba urbano. A súa obra destaca pola sofisticación melódica, letras poéticas e unha profunda melancolía que transformou o xénero nunha expresión artística refinada. Temas como As Rosas Não Falam, O Mundo é um Moinho e Alvorada revelan a súa capacidade para retratar a beleza e a dor da vida con lirismo e sensibilidade. Cartola experimentou unha carreira de altos e baixos, pasando anos no esquecemento antes de ser redescuberto nos anos 60, cando gravou o seu primeiro disco aos 65 anos. Durante décadas, o seu talento foi máis recoñecido por intérpretes como Nara Leão, Beth Carvalho e Paulinho da Viola que polo gran público. A súa voz doce e súa forma pausada de cantar deron un carácter único ás súas interpretacións, converténdoo nunha lenda viva do samba ata o seu falecemento en 1980. A influencia de Cartola segue presente na música brasileira, sendo unha referencia obrigatoria para quen busca a esencia do samba en estado puro.

Bethânia

Maria Bethânia: A intensidade feita voz. Maria Bethânia, unha das intérpretes máis icónicas da música brasileira, destacou desde os anos 60 pola súa capacidade de transformar cada canción nunha experiencia visceral. A súa voz grave, envolvente e dramática fai dela unha artista única, capaz de cruzar xéneros e emocións con absoluta entrega. Nacida en Santo Amaro da Purificação en 1946, comezou a súa carreira substituíndo a Nara Leão no histórico Show Opinião, onde interpretou Carcará, un canto de resistencia e forza que a lanzou ao estrelato. A irmá de Caetano Veloso pronto demostrou que a súa arte transcendería calquera rótulo, navegando entre a MPB, o samba, a bossa nova e a música nordestina con autoridade e sensibilidade. O seu repertorio combina clásicos brasileiros con reinterpretacións teatrais, onde a palabra e a música se funden nun espectáculo hipnótico. Artistas como Chico Buarque, Tom Jobim, Gilberto Gil e Djavan compuxeron para ela, sabendo que a súa interpretación sempre levaría as cancións a outra dimensión. Bethânia non é só unha cantante, é unha contadora de historias, unha sacerdotisa do canto, onde a emoción é sempre a protagonista. Ao longo de máis de cinco décadas, vendeu millóns de discos e levou a música brasileira a públicos diversos, mantendo unha carreira coherente e fiel á súa esencia. Desde espectáculos memorables como Rosa dos Ventos ata o seu disco Maricotinha, consolidou un estilo marcado pola intensidade, a teatralidade e unha profunda conexión coa cultura popular e afrobrasileira. Maria Bethânia é máis que unha artista: é unha forza da natureza, unha voz que transforma cada palabra en sentimento puro, e que segue emocionando a quen a escoita, como unha chama que nunca se apaga.

TERRA EM TRANCE

https://es.wikipedia.org/wiki/Terra_em_Transe
https://www.filmin.es/player?type=film&mediaId=7852 

 

BARRAVENTO

https://www.filmin.es/player?type=film&mediaId=7848

LINA BO BARDI

 https://www.youtube.com/watch?v=TzgEzMClH4E